Khởi Nghiệp Công Nghệ Hydrogen: Ý Tưởng Chỉ Là Điểm Khởi Đầu – Quản Trị Mới Là Quyết Định Sống Còn

Tác giả: Lê Ngọc Ánh Minh – Chủ tịch điều hành Pacific Group

Khởi nghiệp công nghệ luôn hấp dẫn với những ý tưởng “thay đổi thế giới”, những nhóm sáng lập tràn đầy đam mê và những bản pitch deck có thể khiến nhà đầu tư rót hàng chục triệu USD chỉ sau một buổi gặp. Nhưng sau cơn hào hứng ban đầu, nhiều startup nhanh chóng sa lầy, thậm chí phá sản hoặc phải bán mình với giá rẻ. Đặc biệt trong lĩnh vực hydrogen – ngành cần vốn đầu tư R&D dài hạn và tốn kém – quản trị doanh nghiệp mới là yếu tố quyết định sự sống còn, chứ không phải chỉ là công nghệ.

Những bài học đắt giá từ các vụ thất bại

Trong 5 năm qua, thế giới đã chứng kiến nhiều ví dụ đáng suy ngẫm:

• Nikola Motors (Mỹ) – từng được định giá hàng chục tỷ USD, được coi là “Tesla của xe tải hydrogen”, nhưng sụp đổ niềm tin sau bê bối gian lận, buộc phải tái cơ cấu và thay đổi ban lãnh đạo.

• Plug Power (Mỹ) – vẫn là tên tuổi lớn trong pin nhiên liệu nhưng liên tục thua lỗ, buộc phát hành thêm cổ phiếu, pha loãng giá trị cổ đông.

• Một số startup hydrogen ở Đức, Bắc Âu phải tuyên bố phá sản khi đốt quá nhiều tiền mua thiết bị mới mà chưa kịp tạo doanh thu thương mại.

Điểm chung: quản trị yếu kém – chi tiêu thiếu kỷ luật, dự báo thị trường quá lạc quan, không có phương án quản lý rủi ro khi dòng tiền cạn kiệt.

Công nghệ là đòn bẩy – Quản trị là nền móng

Một startup hydrogen không chỉ là phòng thí nghiệm. Để tồn tại, họ cần kỷ luật tài chính, chiến lược quản trị rõ ràng, và tối ưu nguồn lực đến mức khắc nghiệt.

Tại Pacific Group, chúng tôi nhấn mạnh bốn nguyên tắc then chốt:

1. Xây dựng Ban Cố Vấn và Quản Trị Vững Chắc

Các nhà sáng lập thường giỏi về công nghệ nhưng yếu về kinh doanh. Để tránh sai lầm chí mạng, startup nên mời các cố vấn, thành viên hội đồng quản trị từng là lãnh đạo dày dạn kinh nghiệm – những người đã từng gây dựng hoặc thậm chí trải qua thất bại trong kinh doanh.

• Họ sẽ cố vấn về chiến lược thị trường, quản lý dòng tiền, tái cấu trúc nếu cần.

• Một ban cố vấn mạnh giúp tăng niềm tin của nhà đầu tư và giữ cho startup tập trung vào mục tiêu tạo lợi nhuận bền vững thay vì chỉ chạy theo công nghệ.

2. Thử Nghiệm Thông Minh, Tiết Kiệm Tối Đa

Đừng vội đổ hàng triệu USD mua thiết bị mới tinh khi ý tưởng vẫn ở giai đoạn thử nghiệm. Hãy học các doanh nghiệp quốc tế:

• Universal Hydrogen đã cải hoán một chiếc ATR-72-500 cũ thành máy bay thử nghiệm hydrogen-electric thay vì đóng mới hoàn toàn.

• ZeroAvia hợp tác với ASL Aviation để retrofit tới 20 máy bay ATR đang khai thác sang chạy bằng động cơ hydrogen-electric.

• Deutsche Bahn (Đức) đang chuyển đổi toàn bộ các đoàn tàu diesel cũ sang động cơ hydrogen tại trung tâm thử nghiệm Bremen.

• Alstom Coradia iLint thay thế tàu diesel bằng tàu pin nhiên liệu hydrogen ngay trên tuyến đường sắt cũ, không cần xây mới hạ tầng.

3. Biến “Đồ Cổ” Thành Tài Sản Chiến Lược

Các tua bin khí cũ, động cơ máy bay cũ, đầu máy xe lửa cũ không phải là rác thải – mà là nền tảng thử nghiệm giá rẻ, rút ngắn thời gian và giảm rủi ro.

• HD Hyundai Heavy Industries phát triển động cơ dual-fuel ammonia áp suất cao dựa trên nền động cơ hiện hữu và đã được 7 hiệp hội phân loại hàng hải phê duyệt.

• WinGD và MAN Energy Solutions đang chuyển đổi các động cơ hàng hải hai thì để chạy ammonia hoặc nhiên liệu kép, giảm phát thải mà không cần đóng tàu mới.

4. Chọn Địa Điểm Thử Nghiệm Hợp Lý

Thử nghiệm ở Đức, EU, Nhật, Mỹ hay Úc rất đắt đỏ và nhiều quy định phức tạp. Đông Nam Á – đặc biệt là Việt Nam – có chi phí sản xuất thấp, chuỗi cung ứng cơ khí sẵn có và ít chịu ảnh hưởng từ xung đột thương mại Mỹ – Trung. Nhiều tập đoàn quốc tế đã bắt đầu dịch chuyển một phần R&D và chạy thử sang khu vực này để tối ưu chi phí và linh hoạt hơn.

Lời cảnh tỉnh cho nhà đầu tư

Nhà đầu tư cũng cần thay đổi tư duy. Đừng chỉ bị cuốn hút bởi “câu chuyện công nghệ” mà quên xem xét năng lực quản trị. Một startup hydrogen cần chứng minh:

• Họ có kế hoạch quản lý vốn và rủi ro bài bản.

• Họ có lộ trình từ nguyên mẫu đến thương mại hóa với chi phí tối ưu.

• Họ đủ sức vượt qua “thung lũng chết” giữa R&D và thị trường.

• Họ có ban cố vấn, hội đồng quản trị uy tín, dày kinh nghiệm để hướng startup đến con đường kinh doanh có lợi nhuận.

Kết Luận: Thực Dụng Thay Vì Ảo Tưởng

Hydrogen là một ngành đầy hứa hẹn nhưng khắc nghiệt và tốn kém. Khởi nghiệp hydrogen thành công đòi hỏi tư duy thực dụng, kỷ luật quản trị và thử nghiệm thông minh:

• Mời các cố vấn dày dạn kinh nghiệm để định hướng chiến lược.

• Bắt đầu từ những thử nghiệm giá rẻ với thiết bị “đồ cổ”.

• Tận dụng hạ tầng sẵn có, giảm thiểu chi phí đầu tư ban đầu.

• Chạy thử ở các thị trường chi phí thấp như ASEAN.

• Xây dựng nền tảng quản trị vững chắc trước khi huy động vốn lớn.

Chỉ bằng cách đó, một ý tưởng hydrogen mới có thể thoát khỏi phòng thí nghiệm, bước ra thị trường và trở thành doanh nghiệp bền vững, đóng góp thực sự cho quá trình chuyển đổi năng lượng.