Doanh nghiệp không nhân sự: Cơ hội mới cho Việt Nam trong kỷ nguyên AI
Lê Ngọc Ánh Minh, Chủ tịch Điều hành Pacific Group
Khi Elon Musk công bố thành lập công ty Macrohard – doanh nghiệp không có một nhân sự nào – thế giới công nghệ sửng sốt. Và đây có thể là thời điểm để Việt Nam tiên phong định hình hành lang pháp lý cho loại hình doanh nghiệp hoàn toàn vận hành bằng trí tuệ nhân tạo (AI).
Từ Elon Musk đến cuộc cách mạng doanh nghiệp không nhân sự
Tháng 8/2025, Elon Musk, nhà sáng lập Tesla, SpaceX và xAI, bất ngờ tuyên bố thành lập Macrohard – một công ty phần mềm “hoàn toàn do trí tuệ nhân tạo điều hành”.
Theo Business Insider và Livemint, công ty xAI của Musk đã nộp đơn đăng ký thương hiệu Macrohard tại Hoa Kỳ, với mô tả: “a purely AI software company” – công ty phần mềm vận hành hoàn toàn bằng AI.
“Hoàn toàn có thể mô phỏng một công ty phần mềm chỉ bằng AI,” Musk viết trên mạng X (Twitter).
Macrohard được coi là mô hình thử nghiệm đầu tiên của một doanh nghiệp không nhân sự, nơi các “AI agent” đảm nhiệm toàn bộ quy trình: từ nghiên cứu, phát triển sản phẩm, lập trình, marketing cho đến ra quyết định chiến lược.
Giới phân tích quốc tế nhận định, Macrohard là “phát súng mở màn” cho kỷ nguyên doanh nghiệp AI gốc (AI-native enterprise) – nơi vai trò của con người dần được thay thế hoàn toàn bởi trí tuệ nhân tạo.
Việt Nam trước yêu cầu đổi mới chính sách
Tại Việt Nam, Nghị quyết số 57 của Ban Chấp hành Trung ương về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cùng Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân đã đặt nền tảng chính sách quan trọng cho đổi mới. Tuy nhiên, trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu, hai nghị quyết này chưa đề cập đến loại hình doanh nghiệp vận hành bằng AI – một xu hướng đang định hình tương lai kinh tế thế giới.
Dễ nhìn thấy viễn cảnh, một làn sóng doanh nghiệp siêu nhỏ (Ultra-Micro Enterprise – UME) và doanh nghiệp không nhân sự (Human-Free Enterprise – HFE) đang dần xuất hiện. Những mô hình này có thể vận hành chỉ với 1/10, 1/8 hoặc 1/4 số nhân công so với doanh nghiệp truyền thống, nhờ tự động hóa và trí tuệ nhân tạo.
Kế toán, marketing, chăm sóc khách hàng, quản lý sản xuất – mọi quy trình đều có thể được xử lý bởi hệ thống AI và nền tảng DX (Digital Transformation).
Theo các chuyên gia, nếu Việt Nam chậm ban hành khung pháp lý cho loại hình này, chúng ta có thể bỏ lỡ “làn sóng đổi mới sáng tạo thứ hai” của kỷ nguyên số.
Đề xuất: Thiết lập hành lang pháp lý cho doanh nghiệp AI
Giới nghiên cứu đề xuất, Nhà nước cần bổ sung khung pháp lý và cơ chế thử nghiệm (sandbox) dành riêng cho doanh nghiệp siêu nhỏ và doanh nghiệp không nhân sự, với các định hướng sau:
-
(1) Định danh pháp lý mới: Công nhận doanh nghiệp siêu nhỏ (UME) và doanh nghiệp không nhân sự (HFE) là loại hình kinh tế hợp pháp. Cho phép đăng ký doanh nghiệp “dưới 1 nhân sự”, vận hành tự động qua hệ thống số được chứng nhận.
-
(2) Cơ chế thuế: Áp dụng thuế dựa trên doanh thu hoặc giao dịch số, thay vì dựa trên số lao động. Cho phép hệ thống AI tự động kê khai, nộp và kiểm chứng dữ liệu thuế qua blockchain.
-
(3) Giải quyết tranh chấp: Triển khai luật sư AI, thẩm phán AI và công cụ pháp lý số trong xử lý tranh chấp hợp đồng, đặc biệt giữa doanh nghiệp truyền thống và doanh nghiệp AI.
-
(4) Quản lý nhà nước bằng AI: Các cơ quan quản lý có thể triển khai AI công vụ – hệ thống trí tuệ nhân tạo của Nhà nước – để giám sát, đánh giá tuân thủ và hỗ trợ doanh nghiệp AI.
Cơ hội để Việt Nam dẫn đầu
Nếu Việt Nam sớm thiết lập hành lang pháp lý phù hợp, đây sẽ là cơ hội chiến lược để nâng vị thế quốc gia trong nền kinh tế trí tuệ nhân tạo toàn cầu.
Việc thí điểm doanh nghiệp AI gốc (AI-native enterprise) không chỉ giúp giảm chi phí lao động, tăng năng suất, mà còn mở ra một hướng đi mới cho đổi mới sáng tạo, nơi AI không chỉ hỗ trợ con người mà trở thành “lực lượng sản xuất” thực thụ.
Từ mô hình Macrohard của Elon Musk đến các đề xuất chính sách mới, thế giới đang chứng kiến một kỷ nguyên kinh tế chưa từng có – nơi doanh nghiệp không còn cần con người để tồn tại, mà chỉ cần dữ liệu, thuật toán và hệ thống tự động.
Việt Nam, với tiềm năng chuyển đổi số mạnh mẽ, có thể và nên là quốc gia đầu tiên ở châu Á thiết lập nền tảng pháp lý cho doanh nghiệp không nhân sự – khởi đầu cho một cuộc cách mạng đổi mới sáng tạo thế hệ mới.
Nguồn tham khảo: Business Insider (08/2025); Livemint (01/08/2025); Medium xAI Blog; Nghị quyết 57-NQ/TW; Nghị quyết 68-NQ/TW.
