Vượt Khỏi Dầu Mỏ: Ả Rập Xê Út Tham Vọng Trở Thành Trung Tâm Khoáng Sản Chuyển Dịch Năng Lượng
13/09/2025 | Aya Nader – Climate Home News
Sau nửa thế kỷ là nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới, Ả Rập Xê Út đang dùng nguồn thu dầu mỏ để theo đuổi mục tiêu mới: trở thành nhân tố chính trong quá trình chuyển dịch năng lượng toàn cầu. Vương quốc này sở hữu trữ lượng khoáng sản ước tính 2.500 tỷ USD – bao gồm lithium, đất hiếm, kẽm, đồng – những nguyên liệu then chốt cho pin xe điện (EV), lưu trữ năng lượng và tấm pin mặt trời.
Chiến Lược Vượt Dầu Mỏ
Kế hoạch này phù hợp với Tầm nhìn 2030 của Thái tử Mohammed bin Salman nhằm đa dạng hóa nền kinh tế. Một mục tiêu quan trọng là biến Ả Rập Xê Út thành trung tâm sản xuất xe điện, với sản lượng 500.000 xe mỗi năm vào 2030. Để đạt được điều này, nước này tập trung khai thác và tinh chế các khoáng sản có giá trị cao, đặc biệt là lithium và đất hiếm.
Đầu năm nay, Saudi Aramco đã hợp tác với công ty khai khoáng nhà nước Maaden để khảo sát trữ lượng lithium trong nước và ghi nhận kết quả khả quan, dự kiến có thể khai thác thương mại từ 2027.
Thu Hút Nhà Đầu Tư Quốc Tế
Ả Rập Xê Út đã khởi xướng Diễn đàn Khoáng sản Tương lai nhằm mời gọi đầu tư nước ngoài, với tổng giá trị thỏa thuận ký kết năm nay vượt 28,5 tỷ USD. Các chuyên gia nhận định vương quốc đang tự định vị như một nhà cung cấp trung lập về chính trị, giúp Mỹ và châu Âu giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng khoáng sản của Trung Quốc.
“Ả Rập Xê Út mang đến cơ hội đa dạng hóa cho phương Tây, đồng thời vẫn là đối tác ổn định cho Trung Quốc,” Said Bakr từ Viện Các quốc gia vùng Vịnh tại Washington cho biết.
Thách Thức Nội Địa
Tuy nhiên, Ả Rập Xê Út đối mặt nhiều trở ngại:
-
Thiếu kinh nghiệm khai thác mỏ và cơ sở hạ tầng còn hạn chế.
-
Khó khăn về nước, trong khi khai thác mỏ tiêu tốn lượng nước lớn.
-
Quy định môi trường chưa phát triển, ảnh hưởng đến uy tín là nhà cung cấp bền vững.
Mở Rộng Ra Nước Ngoài
Để bảo đảm nguồn cung, Ả Rập Xê Út thành lập Manara Minerals, liên doanh giữa Maaden và Quỹ Đầu tư Công (PIF). Manara đã mua 10% cổ phần của Vale (Brazil) và đang đàm phán mua mỏ đồng, niken tại Zambia, Chile, Namibia… với mục tiêu dài hạn là xây dựng một “siêu khu vực khoáng sản” trải dài từ châu Phi, Trung Đông đến Trung – Nam Á.
Cân Bằng Địa Chính Trị
Ả Rập Xê Út đã ký thỏa thuận hợp tác về khoáng sản quan trọng với Mỹ vào tháng 5/2025, đồng thời duy trì quan hệ mật thiết với Trung Quốc – khách hàng dầu mỏ lớn nhất của mình. Đây là bài toán cân bằng nhạy cảm trong bối cảnh cạnh tranh giành quyền tiếp cận khoáng sản ngày càng gay gắt.
Tham Vọng Xe Điện và Đất Hiếm
Trong nước, hãng xe điện Ceer Motors dự kiến xuất xưởng lô xe đầu tiên năm 2026. Công ty Úc EV Metals đang xây dựng khu liên hợp hóa chất pin tại cảng Yanbu, cũng sẽ vận hành từ 2026. Ngoài ra, Maaden đã ký thỏa thuận với MP Materials (Mỹ) và Hastings (Úc) để phát triển chuỗi cung ứng đất hiếm đầu tiên của Ả Rập Xê Út và nhà máy tinh chế nam châm.
Tương Lai Năng Lượng Hai Lớp
Các nhà phân tích cho rằng chiến lược khoáng sản này không nhằm từ bỏ dầu mỏ, mà là tăng thêm lớp ảnh hưởng – đảm bảo Ả Rập Xê Út tiếp tục là mắt xích quan trọng trong hệ thống năng lượng toàn cầu khi thế giới chuyển sang năng lượng sạch.
“Vương quốc không rời bỏ dầu mỏ, mà đang tìm cách trở thành nhân tố không thể thiếu của kỷ nguyên năng lượng mới,” Meike Schulze từ Viện Nghiên cứu An ninh và Quốc tế Đức nhận định.
