Ngành Công Nghiệp EU Đối Mặt Với “Phí Xanh” Cao Khi Chuyển Sang Hydro Tái Tạo Dưới Áp Lực Chính Sách và Thực Tế Kinh Tế
Các doanh nghiệp châu Âu đang bước vào một giai đoạn đặc biệt của quá trình chuyển đổi năng lượng: trong khi sản xuất hydro tái tạo đang mở rộng nhanh hơn nhu cầu, một số người mua đang sẵn sàng trả mức giá cao hơn đáng kể cho loại nhiên liệu sạch này.
Phân tích các cuộc đấu giá gần đây của Ngân hàng Hydro châu Âu cho thấy một số ngành công nghiệp và vận tải đang chấp nhận trả mức giá cao hơn 30–100% so với chi phí hydro hóa thạch, khoảng cách này được củng cố bởi các quy định mới và chi phí sản xuất hydro từ điện tái tạo vẫn còn cao.
Dữ liệu từ vòng đấu giá đầu tiên của EU năm 2024 cho thấy các tín hiệu thị trường hình thành rất nhanh. Các giá thầu trúng dao động từ 0,37–0,48 EUR/kg hydro, ngay cả khi các nhà phát triển ở Tây Ban Nha ước tính chi phí sản xuất khoảng 5,50 EUR/kg. Các vòng đấu giá tiếp theo xác nhận mô hình này: năm 2025, các dự án thuộc ngân sách chung được chốt ở mức 0,20–0,60 EUR/kg, trong khi các dự án hàng hải đưa ra giá tới 1,88 EUR/kg. Sự chênh lệch giữa giá thầu và chi phí cho thấy hai xu hướng: các nhà sản xuất đang phụ thuộc nhiều vào trợ cấp để bù đắp, trong khi người dùng cuối sẵn sàng chia sẻ một phần “phí xanh,” phản ánh áp lực tuân thủ và chiến lược dài hạn.
Chính sách là yếu tố quyết định. Theo Chỉ thị Năng lượng Tái tạo sửa đổi (RED III), các ngành như amoniac, lọc dầu và các ngành sử dụng nhiều hydro khác phải đảm bảo 42,5% nguồn hydro đến từ năng lượng tái tạo hoặc carbon thấp vào năm 2030. Hệ thống Mua bán Khí thải EU (ETS) cũng tăng dần chi phí phát thải carbon, làm giảm lợi thế giá của hydro xám. Song song đó, Ngân hàng Hydro châu Âu gắn trợ cấp với các thỏa thuận mua bán chắc chắn, đảm bảo người mua không chỉ đầu cơ mà thực sự cam kết mua với mức giá cao hơn hydro chưa khử carbon.
Tuy nhiên, rào cản chi phí vẫn rất lớn. Chi phí sản xuất bình quân của hydro ở châu Âu thường cao hơn hydro xám 4–6 EUR/kg, tùy thuộc vào khả năng tiếp cận nguồn năng lượng tái tạo rẻ, thời gian cấp phép và mức độ hoàn thiện hạ tầng. Ngay cả ở các khu vực có nhiều năng lượng gió và mặt trời như bán đảo Iberia, nhiều dự án vẫn gặp khó khăn trong việc bù đắp chi phí vận hành và vốn nếu không có hỗ trợ công hoặc hợp đồng mua dài hạn. Các nhà phân tích cảnh báo rằng giá thầu quá lạc quan có thể khiến nhiều dự án không thể đạt đóng tài chính, làm suy giảm niềm tin vào thị trường còn non trẻ này.
Các lĩnh vực ít có lựa chọn giảm phát thải thường sẵn sàng trả giá cao hơn. Vận tải biển và hàng không, vốn đang bị giám sát chặt chẽ về phát thải vòng đời, đã chấp nhận mức giá thầu cao nhất trong các cuộc đấu giá của EU. Các nhà máy lọc dầu và sản xuất phân bón – vốn quen thuộc với việc sử dụng hydro – cũng sẵn sàng trả thêm để giảm rủi ro pháp lý và chi phí carbon tương lai. Yếu tố địa lý cũng ảnh hưởng đến bài toán kinh tế: các nhà phát triển ở khu vực có nguồn năng lượng tái tạo dồi dào và quy trình cấp phép nhanh, như Tây Ban Nha và Bắc Âu, có thể đưa ra nguồn cung cạnh tranh hơn so với các khu vực có chi phí điện lưới cao hoặc thủ tục chậm.
Đối với người mua, chiến lược mua dài hạn sẽ là yếu tố then chốt. Việc ký hợp đồng cung cấp nhiều năm hoặc tích hợp yêu cầu hydro xanh vào tiêu chuẩn sản phẩm sẽ giúp nhà sản xuất yên tâm đầu tư và xây dựng quy mô lớn, từ đó giảm chi phí. Nếu không có sự đồng bộ giữa chính sách, kinh tế sản xuất và cam kết tiêu thụ, khoản phí cao hiện tại của thị trường hydro xanh châu Âu có thể trở nên mong manh. Sự cân bằng giữa áp lực pháp lý, rủi ro tài chính và quá trình học hỏi công nghệ sẽ quyết định liệu những người tiên phong hôm nay đang mở đường cho hydro cạnh tranh về giá – hay chỉ đang gánh một khoản phụ phí tạm thời trong một thị trường còn nhiều bất định.
