[TẠP CHÍ QUÝ IV/2025] Hydrogen Europe: Kêu gọi Chiến lược Hydro mới, điểm lại COP30 và các cập nhật thị trường

TIN TỨC & PHÂN TÍCH CHUYÊN SÂU

[TẠP CHÍ QUÝ IV/2025] Hydrogen Europe: Kêu gọi Chiến lược Hydro mới, điểm lại COP30 và các cập nhật thị trường

Hydrogen Europe - hiệp hội hàng đầu đại diện cho ngành hydro tại châu Âu - vừa phát hành ấn phẩm The Hydrogen Europe Quarterly số Quý IV/2025. Tạp chí đưa ra những phân tích sâu sắc về thời điểm then chốt của ngành, với lời kêu gọi cấp thiết cho một "Chiến lược Hydro 2.0" của EU, tổng kết kết quả từ Hội nghị Khí hậu COP30 tại Brazil, và các cập nhật quan trọng về chính sách, tài trợ.

1. LỜI KÊU GỌI: "Chiến lược Hydro mới" - Bài toán cấp bách cho EU

• Bối cảnh: Chiến lược Hydro đầu tiên của EU năm 2020 đã đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng (40GW điện phân, 10 triệu tấn hydro tái tạo/năm vào 2030) và thiết lập Quan hệ đối tác Hydro Sạch (CHP) như động cơ R&D chính. Tuy nhiên, sau 5 năm, bối cảnh địa chính trị, năng lượng và kinh tế toàn cầu đã thay đổi sâu sắc.

• Thành tựu & Hạn chế: Chiến lược đã thành công trong việc tạo đà và thu hút đầu tư R&D khổng lồ (lượt đề xuất tài trợ gấp 7 lần ngân sách). Tuy nhiên, nó bộc lộ điểm yếu trong việc kích cầu (offtake) và tạo thị trường. Các quy định về "hydro xanh" (như bổ sung - additionality) được cho là quá tham vọng, gây khó khăn cho các nhà phát triển dự án trong giai đoạn thị trường mới hình thành.

• Chiến lược 2.0 nên có gì?

  • Đánh giá thực tế: Cần một bản tổng kết rõ ràng về những gì đã đạt được và chưa đạt được từ năm 2020.

  • Tập trung vào cầu & cơ chế thị trường: Giải quyết "khoảng cách xanh" (green premium) thông qua các biện pháp quy định, trợ cấp hoặc nghĩa vụ tiêu thụ.

  • Chỉ số mới: Thay vì chỉ tập trung vào sản lượng (triệu tấn), cần thêm các chỉ số như thị phần công nghệ toàn cầu, số lượng điện phân sản xuất tại châu Âu và bán ra toàn thế giới.

  • Tiếp tục ưu tiên tài trợ: Đảm bảo nguồn tài chính ổn định cho R&D và triển khai công nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh đàm phán Khung Tài chính Đa niên (MFF) 2028-2034 sắp tới.

  • Phát triển "Các thung lũng hydro" (Hydrogen Valleys): Đây được xem là tài sản quý giá để kết nối và xây dựng một nền kinh tế hydro thực sự vào năm 2035.

2. GÓC NHÌN TỪ COP30: Tiến bộ khiêm tốn, nhưng các sáng kiến tự nguyện mở đường

• Kết quả chính thức: COP30 tại Belém, Brazil, được đánh giá có kết quả khiêm tốn. Nghị quyết cuối cùng kêu gọi huy động ít nhất 1.3 nghìn tỷ USD/năm cho hành động khí hậu vào năm 2035 và khởi động một tiến trình tự nguyện giúp các quốc gia tăng cường kế hoạch khí hậu. Tuy nhiên, không đưa ra được kế hoạch chuyển đổi nhiên liệu hóa thạch rõ ràng.

• Động lực từ các sáng kiến bên lề: Sự kiện chứng kiến nhiều cam kết công-tư quan trọng cho ngành hydro:

  • Cam kết Nhiên liệu Bền vững: Hướng tới tăng gấp 4 lần nhiên liệu bền vững (bao gồm hydro) vào năm 2035.

  • Tuyên bố Hành động về Amoniac Phân bón Phát thải Thấp.

  • Tuyên bố Belém về Công nghiệp hóa Xanh Toàn cầu.

• Bài học: Lãnh đạo khí hậu đang chuyển dịch sang các liên minh tự nguyện mạnh mẽ của các bên liên quan then chốt. Thách thức lớn là chuyển các cam kết này thành hành động cụ thể.

3. GÓC NHÌN TỪ BRAZIL (ABH2): Tính toán thực tế, hợp tác quốc tế và tiêu chuẩn hóa

• Tôn chỉ thực tế: COP30 thể hiện sự tập trung vào triển khai, giám sát và minh bạch, phù hợp với cách tiếp cận của Brazil.

• Tiêu chuẩn hóa là chìa khóa: Sự hoàn thiện của bộ tiêu chuẩn ISO 19870 về tính toán phát thải khí nhà kính cho hydro được hoan nghênh, tạo nền tảng cho niềm tin thị trường và hợp tác quốc tế.

• Cơ chế tài chính sáng tạo: Brazil giới thiệu Chương trình Phát triển Hydro Phát thải Thấp (PHBC) sử dụng cơ chế đấu giá, thưởng cho việc tránh phát thải (€/tấn CO₂) thay vì ủng hộ công nghệ cụ thể, khuyến khích các giải pháp hiệu quả nhất về chi phí.

• Hydro = Cơ hội Tái công nghiệp hóa: Brazil xem hydro không chỉ là công cụ khử carbon mà còn là cơ hội tạo việc làm và phát triển ngành chế tạo có giá trị gia tăng.

4. PHỎNG VẤN NHÂN VẬT NỔI BẬT: Ông Bernd Lange, Nghị sĩ Nghị viện châu Âu

• Thách thức hiện tại: Cần chống lại sự trì trệ và giữ hydro ở vị trí ưu tiên trên chương trình nghị sự.

• Ba điều kiện then chốt cho EU:

  1. Cơ sở hạ tầng: Triển khai nhanh mạng lưới đường ống cốt lõi.

  2. Sản xuất & Nhập khẩu: Đẩy mạnh cả hai.

  3. Hợp tác quốc tế: Hỗ trợ các đối tác (như Bắc Phi, Chile) xây dựng cơ sở hạ tầng sản xuất.

• Cạnh tranh toàn cầu: EU không thể ngủ quên trên chiến thắng, cần hành động quyết đoán để duy trì vị thế.

• Tương lai 5 năm: Tiến độ chuyển đổi sẽ phải tăng tốc, và giá điện phải giảm để hydro trở nên cạnh tranh.

5. ĐIỂM DANH CÁC THÀNH VIÊN TIÊU BIỂU

• Hydrogen Optimized (Canada): Giới thiệu công nghệ điện phân kiềm đơn cực (unipolar alkaline) độc đáo, sản xuất đồng thời hydro và deuterium ("hydro nặng") - một sản phẩm phụ có giá trị cao cho các ngành công nghệ y tế và bán dẫn, giúp cải thiện lợi nhuận cho khách hàng.

• Norsk Hydrogenforum (Na Uy): Với lịch sử hydro từ năm 1929, Na Uy đang tận dụng kinh nghiệm từ dầu khí, thủy điện và hàng hải để phát triển toàn bộ chuỗi giá trị. 5 dự án sản xuất và cung ứng hydro cho ngành vận tải biển vừa đạt quyết định đầu tư cuối cùng (FID), cho thấy sự phục hồi và cam kết của ngành.

• Carinthia (Áo): Vùng này đang định vị mình là trung tâm hydro nhờ vị trí địa lý chiến lược, nguồn thủy điện dồi dào và các dự án thực tế như "Khử carbon cho Giao thông Xe buýt Carinthia" (sử dụng nhiệt thải từ điện phân cho hệ thống sưởi).

6. CẬP NHẬT CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG QUAN TRỌNG

• CBAM (Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon): Đang bước vào giai đoạn quyết định trước thềm năm 2026. EU siết chặt thực thi, trong khi Nga khởi kiện tại WTO. CBAM trở thành công cụ đàm phán thương mại then chốt (ví dụ: với Ấn Độ). Ngành hydro cần theo dõi sự mở rộng phạm vi CBAM sang các sản phẩm có hàm lượng thép cao và các dẫn xuất hydro khác ngoài amoniac.

• Chiến lược Nhập khẩu Hydro: "Nửa còn lại thiếu sót" của EU: EU vẫn chưa có một chiến lược nhập khẩu hydro thống nhất, mặc dù đã đề cập từ năm 2020. Một chiến lược như vậy cần dựa trên 5 trụ cột: (1) Hợp tác toàn cầu vì mục tiêu khử carbon, (2) Cân bằng giữa nhập khẩu và sản xuất nội khối, (3) Ưu tiên khả năng cạnh tranh công nghiệp, (4) Thúc đẩy tiêu chuẩn toàn cầu có thể tương tác, (5) Hỗ trợ nhập khẩu phù hợp với mục tiêu khí hậu.

• Sáng kiến Cổng kết nối Toàn cầu (Global Gateway): Đã huy động hơn 300 tỷ € cho các dự án hợp tác, trong đó có hơn 20 dự án hydro. Cần tăng cường hỗ trợ giảm thiểu rủi ro tài chính, xây dựng chuỗi cung ứng công nghệ sạch bền vững và tạo diễn đàn tháo gỡ rào cản pháp lý cho các đối tác.

• Tài trợ cho Hydro ở Ngã ba Đường: Đang trong giai đoạn chuyển giao quan trọng.

  • Kế hoạch Đầu tư Giao thông Bền vững (STIP): Công bố các gói tài trợ mới cho nhiên liệu hàng không (SAF) và hàng hải (SMF) bền vững, bao gồm việc mở rộng phiên đấu giá thứ ba của Ngân hàng Hydro châu Âu (EHB) cho cả lĩnh vực hàng không (300 triệu €).

  • Cải tiến EHB: Đưa vào một "rổ" riêng cho hydro phát thải thấp điện phân và tập trung hơn vào độ trưởng thành của dự án.

  • Tương lai bất định: Vẫn chưa rõ liệu sẽ có các phiên đấu giá EHB nội khối sau năm 2026 hay không. Việc nghiên cứu cơ chế đấu giá nhập khẩu hydro toàn EU và cơ chế đấu giá hai chiều (double-sided auction) cho SAF vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu, gây lo ngại về tiến độ đáp ứng mục tiêu 2030.

  • Ngân hàng Khử carbon Công nghiệp (IDB): Dự kiến ra mắt vào Q2/2026, có thể cung cấp hỗ trợ cho bên tiêu thụ (ví dụ: Hợp đồng Chênh lệch Carbon - C(C)OfD), và sẽ là công cụ mới quan trọng trong Khung Tài chính Đa niên (MFF) sắp tới.

KẾT LUẬN:
Ấn phẩnh Quý IV/2025 của Hydrogen Europe vẽ nên bức tranh về một ngành công nghiệp hydro châu Âu ở thời điểm quyết định. Áp lực cải cách chiến lược, đẩy nhanh triển khai thực tế và đảm bảo nguồn tài chính dài hạn là những chủ đề xuyên suốt. Trong khi các thách thức về nhu cầu, chi phí và cạnh tranh toàn cầu là rõ ràng, các dự án cụ thể, sự đổi mới công nghệ và các sáng kiến hợp tác mới nổi cho thấy con đường phía trước vẫn đầy tiềm năng.