Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) – Công cụ chính sách môi trường của EU nhằm định giá công bằng phát thải carbon, các lưu ý cho doanh nghiệp từ 1/1/2026
Ngày 23 tháng 12 năm 2025
Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) là công cụ chính sách của Liên minh châu Âu (EU) nhằm áp dụng mức giá carbon công bằng đối với lượng phát thải phát sinh trong quá trình sản xuất các hàng hóa có cường độ carbon cao nhập khẩu vào EU, đồng thời khuyến khích sản xuất công nghiệp sạch hơn tại các quốc gia ngoài EU.
CBAM sẽ chính thức được áp dụng đầy đủ từ năm 2026, sau giai đoạn chuyển tiếp kéo dài từ 2023 đến 2025. Lộ trình triển khai này được thiết kế song song với việc từng bước chấm dứt phân bổ hạn ngạch phát thải miễn phí trong Hệ thống Mua bán Phát thải của EU (EU ETS), qua đó hỗ trợ quá trình khử carbon của ngành công nghiệp châu Âu.
Giai đoạn áp dụng chính thức (từ năm 2026)
Từ ngày 1/1/2026, các nhà nhập khẩu EU (hoặc đại diện hải quan gián tiếp) nhập khẩu hàng hóa thuộc phạm vi CBAM vượt ngưỡng 50 tấn/năm sẽ phải đăng ký trở thành đơn vị khai báo CBAM được ủy quyền.
Các doanh nghiệp này sẽ mua chứng chỉ CBAM từ cơ quan chức năng quốc gia tại nước EU nơi họ đăng ký hoạt động. Giá chứng chỉ được xác định dựa trên giá đấu giá hạn ngạch EU ETS, tính theo €/tấn CO₂ phát thải. Doanh nghiệp phải khai báo lượng phát thải carbon “hàm chứa” trong hàng hóa nhập khẩu và nộp số chứng chỉ tương ứng hằng năm.
Trong trường hợp nhà nhập khẩu chứng minh được rằng một mức giá carbon đã được thanh toán trong quá trình sản xuất tại nước xuất khẩu, phần chi phí tương ứng có thể được khấu trừ.
Giai đoạn chuyển tiếp (2023–2025)
CBAM bắt đầu được áp dụng ở giai đoạn chuyển tiếp từ 1/10/2023, với nghĩa vụ chính là báo cáo phát thải, chưa yêu cầu mua chứng chỉ. Giai đoạn này đóng vai trò như một giai đoạn thử nghiệm và học hỏi, giúp các doanh nghiệp, nhà sản xuất và cơ quan quản lý thích ứng với hệ thống mới và hoàn thiện phương pháp tính phát thải.
Trong giai đoạn đầu, CBAM áp dụng đối với các ngành có nguy cơ rò rỉ carbon cao, bao gồm: xi măng, sắt thép, nhôm, phân bón, điện và hydro. Khi được triển khai đầy đủ, CBAM dự kiến sẽ bao phủ hơn 50% tổng lượng phát thải của các ngành nằm trong phạm vi EU ETS.
Vì sao EU triển khai CBAM?
Khi EU nâng cao tham vọng khí hậu trong khi nhiều quốc gia ngoài EU vẫn áp dụng chính sách môi trường kém nghiêm ngặt hơn, rủi ro rò rỉ carbon gia tăng. CBAM được thiết kế để đảm bảo rằng:
-
Hàng nhập khẩu chịu mức giá carbon tương đương với sản xuất trong EU;
-
Các mục tiêu khí hậu của EU không bị suy giảm;
-
Cơ chế phù hợp với các quy định của WTO.
Hỗ trợ các nước đang phát triển
EU cam kết hỗ trợ các nước đang phát triển và các quốc gia kém phát triển (LDCs) trong việc triển khai CBAM, thúc đẩy chuyển đổi công nghiệp xanh, phát triển năng lượng tái tạo và xây dựng hoặc hoàn thiện cơ chế định giá carbon trong nước.
CBAM không chỉ là một công cụ thương mại – môi trường, mà còn là tín hiệu chính sách mạnh mẽ cho xu hướng định giá carbon toàn cầu, tác động sâu rộng đến chuỗi cung ứng, chiến lược đầu tư và năng lực cạnh tranh của các quốc gia xuất khẩu vào thị trường EU.
Tham khảo: https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_en
