Doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển từ “lượng” sang “chất” tại thị trường Nhật Bản
TP. Hồ Chí Minh, ngày 15/12/2025 – Tại Phiên 1: Thúc đẩy hợp tác Việt Nam – Nhật Bản trong công nghệ cao, năng lượng và thương mại thuộc khuôn khổ hội thảo “Thúc đẩy hợp tác thương mại Việt Nam với Nhật Bản và Hàn Quốc trong giai đoạn mới”, ông Lê Ngọc Ánh Minh, Chủ tịch Điều hành Pacific Group, chuyên gia phân tích đầu tư, đã đưa ra nhiều nhận định thẳng thắn về thực trạng khai thác thị trường Nhật Bản của doanh nghiệp và lao động Việt Nam.
Theo ông Minh, dù Việt Nam và Nhật Bản có mức độ tương đồng văn hóa Á Đông rất cao và quan hệ chính trị – kinh tế bền chặt, nhưng Việt Nam vẫn chưa khai thác được thị trường Nhật Bản về chiều sâu và thặng dư.
Đông lao động nhưng ít người thành đạt
Ông Minh cho biết hiện nay Việt Nam có hơn nửa triệu lao động đang làm việc tại Nhật Bản, là cộng đồng lao động nước ngoài lớn nhất tại quốc gia này. Tuy nhiên, phần lớn lao động Việt Nam vẫn làm việc trong các ngành nghề giản đơn, thu nhập thấp đến trung bình, khả năng tích lũy vốn và vươn lên các vị trí giá trị cao còn hạn chế.
“Chúng ta có rất đông người Việt tại Nhật, nhưng số người thành đạt thực sự thì rất ít. Việt Nam có người triệu phú tại Nhật, nhưng không nhiều. Đến nay, chưa có tỷ phú Việt Nam nào thành danh chủ yếu từ thị trường Nhật Bản,” ông Minh nhận định.
Hàng hóa giá thấp, thặng dư thấp
Không chỉ lao động, hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Nhật Bản cũng chủ yếu ở phân khúc giá thấp, biên lợi nhuận mỏng. Dù doanh nghiệp Việt Nam hiểu rõ văn hóa Nhật Bản, xây dựng được quan hệ cá nhân tốt và bền chặt với đối tác Nhật, nhưng chưa chuyển hóa được lợi thế đó thành giá trị gia tăng cao.
“Quan hệ tốt là điều kiện cần, nhưng không đủ. Muốn tạo thặng dư lớn phải đi bằng công nghệ, thương hiệu và năng lực tổ chức sản xuất ở đẳng cấp cao,” ông Minh nhấn mạnh.
So sánh với Trung Quốc, Đài Loan và Hàn Quốc
Theo ông Minh, Trung Quốc, Đài Loan và Hàn Quốc là những ví dụ điển hình cho việc khai thác thành công thị trường Nhật Bản. Các quốc gia này đã hình thành cộng đồng doanh nghiệp thịnh vượng, nhiều tập đoàn lớn và nhiều tỷ phú vươn lên từ các thị trường phát triển trong khu vực, trong đó có Nhật Bản.
“Họ từng đi bằng lao động giá rẻ hay hàng hóa giá thấp, làm ăn gắn kết với nhau rồi tạo thặng dư lớn, rồi đầu tư công nghệ cao, vốn, thương hiệu và quản trị,” ông nói.
Các ngành thu nhập cao cần ưu tiên
Để thay đổi cục diện, ông Minh cho rằng Việt Nam cần một chiến lược dài hạn, trong đó định hướng rõ các ngành nghề thu nhập cao tại Nhật Bản mà lao động Việt Nam nên theo đuổi, bao gồm:
-
Công nghệ thông tin, phần mềm, AI và điện toán đám mây
-
Kỹ thuật công nghiệp tiên tiến, bán dẫn, tự động hóa và robot
-
Y tế, điều dưỡng và chăm sóc người cao tuổi có chứng chỉ chuyên môn
-
Quản lý kỹ thuật – kinh doanh song ngữ, quản lý dự án, chuỗi cung ứng
Đây là những lĩnh vực mang lại thu nhập cao, khả năng tích lũy vốn và lan tỏa kỹ năng mạnh.
Hình thành cộng đồng Việt thịnh vượng tại Nhật Bản
Theo ông Minh, mục tiêu dài hạn không chỉ là xuất khẩu lao động, mà là xây dựng một cộng đồng người Việt làm ăn thịnh vượng tại Nhật Bản, tương tự như cộng đồng người Hoa, người Hàn tại Nhật hoặc người Israel tại Hoa Kỳ.
“Khi cộng đồng Việt Nam thực sự giàu mạnh ở nước ngoài, vị thế quốc gia sẽ tự nhiên được nâng tầm,” ông Minh nhấn mạnh.
Kiến nghị đẩy mạnh đàm phán miễn visa
Song song với các giải pháp kinh tế, ông Minh đề xuất Bộ Ngoại giao tăng cường đàm phán với phía Nhật Bản về nới lỏng và tiến tới miễn visa cho công dân Việt Nam, đặc biệt với nhóm lao động tay nghề cao, doanh nhân và chuyên gia.
“Visa không chỉ là câu chuyện đi lại, mà là công cụ chiến lược để phát triển kinh tế và cộng đồng doanh nghiệp,” ông kết luận.
