Các tập đoàn dầu khí lớn rút lui khỏi tham vọng về hydro khi thị trường ngày càng đối mặt nhiều thách thức.

Trong năm qua, làn sóng đầu tư vào hydro các-bon thấp đã chững lại đáng kể khi hàng loạt tập đoàn dầu khí quốc tế đồng loạt hủy hoặc tạm dừng những dự án quy mô lớn. Những khó khăn về chi phí, chính sách và nhu cầu thị trường đang khiến giấc mơ thương mại hóa hydro sạch đối mặt với thực tế khắc nghiệt hơn bao giờ hết.

Hơn 50 dự án bị hủy hoặc đình trệ

Theo dữ liệu của S&P Global, gần 60 dự án sản xuất hydro các-bon thấp đã bị rút lại hoặc tạm ngừng trong năm nay, với tổng công suất dự kiến lên tới gần 5 triệu tấn mỗi năm — gấp hơn bốn lần quy mô công suất hydro sạch hiện có trên toàn cầu.

• BP đã rút khỏi các dự án tại Oman và Teesside (Anh), sau khi dừng kế hoạch hydro xanh ở Úc.

• ExxonMobil tạm dừng dự án hydro quy mô lớn tại Texas.

• Equinor, ArcelorMittal, Vattenfall và Shell cũng lần lượt trì hoãn hoặc ngừng triển khai các cơ sở hydro trong vòng 18 tháng qua.

Theo các nhà phân tích, đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy ngành hydro đang bước vào giai đoạn điều chỉnh mạnh, sau vài năm đầu được kỳ vọng quá mức.

Lý do: Chi phí tăng, chính sách chậm, người mua chưa sẵn sàng

Hydro các-bon thấp — bao gồm hydro xanh (từ điện tái tạo) và hydro xanh lam (từ khí tự nhiên kết hợp thu giữ carbon) — hiện vẫn đắt hơn đáng kể so với hydro “xám” truyền thống. Giá thành cao khiến người mua trong các ngành công nghiệp khó lựa chọn nhiên liệu mới.

Các vấn đề chính gồm:

1. Chi phí đầu tư leo thang

Hạ tầng sản xuất và vận chuyển hydro sạch vẫn đang trong giai đoạn đầu phát triển, dẫn đến chi phí cao hơn dự kiến. Ngay cả ở những nơi có nguồn năng lượng tái tạo rẻ, chi phí hydro xanh vẫn thường gấp đôi hydro xám.

2. Hỗ trợ chính sách thiếu nhất quán

• Ở Mỹ, sự thay đổi định hướng chính sách dưới thời Tổng thống Donald Trump làm suy yếu một số ưu đãi được kỳ vọng từ Đạo luật Giảm lạm phát (IRA).

• Tại EU, chiến lược hydro được công bố sớm nhưng việc triển khai các quy định chi tiết lại diễn ra chậm chạp, tạo ra sự bất ổn đối với nhà đầu tư.

3. Thiếu hợp đồng tiêu thụ dài hạn

Các doanh nghiệp tiêu thụ trong lĩnh vực thép, hàng không, vận tải đường dài hay lọc hóa dầu vẫn chưa sẵn sàng cam kết mua hydro sạch với mức giá cao hơn.

Sự điều chỉnh mang tính “tự nhiên” của thị trường non trẻ

Dù bức tranh ngắn hạn còn nhiều thách thức, một số tổ chức trong ngành cho rằng những sự dừng lại này phản ánh giai đoạn trưởng thành của công nghiệp hydro, tương tự quá trình phát triển của điện gió, điện mặt trời và pin lưu trữ hơn một thập kỷ trước.

Hydrogen Council cho biết hơn 110 tỷ USD vẫn đang được dành cho khoảng 500 dự án trên toàn cầu. Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng chỉ một phần nhỏ các dự án công bố đến năm 2030 sẽ có thể đi vào vận hành đúng kế hoạch.

Case study: ArcelorMittal và Vattenfall rút lui vì hạ tầng chưa theo kịp

• ArcelorMittal đã hủy bỏ hai dự án hydro xanh tại Đức mặc dù nhận được hơn 1,3 tỷ EUR hỗ trợ, do cho rằng hydro xanh chưa thể cạnh tranh về giá.

• Vattenfall từ bỏ khoản hỗ trợ của EU cho một dự án điện phân ở Hà Lan vì mạng lưới ống dẫn hydro xuyên châu Âu bị trì hoãn.

Triển vọng: Cần một chiến lược rõ ràng hơn về hạ tầng, giá và chia sẻ rủi ro

Các chuyên gia cho rằng để hydro có thể trở thành trụ cột giảm phát thải toàn cầu, các thị trường lớn cần:

• Cơ chế bảo lãnh giá (Contracts for Difference).

• Hệ thống vận chuyển và lưu trữ hoàn chỉnh.

• Tiêu chuẩn chung cho chứng nhận hydro sạch.

• Sự nhất quán trong hỗ trợ chính phủ.

Hydro – Từ kỳ vọng đến thực tế

Trong thập kỷ 2020, hydro được coi là lời giải cho các ngành khó giảm phát thải. Hơn 2.600 dự án đã được công bố trên toàn cầu đến cuối năm 2024, đặc biệt tại các khu vực giàu năng lượng tái tạo như Australia, Mauritania hay Ai Cập. Tuy vậy, theo IEA, công suất hydro sạch cần tăng gấp 10 lần vào năm 2035 để đạt mục tiêu khí hậu — một thách thức lớn trong bối cảnh hiện nay.