Từ công viên năng lượng mặt trời đến hydro xanh: Bước nhảy công nghệ tiếp theo của Trung Đông
Trung Đông đang viết lại câu chuyện năng lượng của mình trên trường quốc tế. Vốn được biết đến với vai trò thống trị trong ngành dầu khí, khu vực này hiện đang dẫn đầu trong việc tích hợp năng lượng tái tạo vào nhiều lĩnh vực khác nhau. Theo Mordor Intelligence, thị trường năng lượng tái tạo của khu vực dự kiến sẽ tăng trưởng 13,43% giai đoạn 2025–2030, với các khoản đầu tư lớn vào năng lượng mặt trời, gió và hydro.
Áp lực toàn cầu nhằm thúc đẩy phát triển bền vững sau Hội nghị COP28, cùng với định hướng của các chính phủ về đa dạng hóa kinh tế, tăng cường khả năng chống chịu khí hậu và đổi mới công nghệ, đã thúc đẩy đáng kể việc phát triển năng lượng tái tạo. Một trong những cam kết sớm nhất ở cấp khu vực là “Sáng kiến Năng lượng Sạch Liên Ả Rập”, được Liên đoàn Ả Rập thông qua năm 2013 với mục tiêu tăng công suất phát điện tái tạo từ 12 GW năm 2013 lên 80 GW vào năm 2030, dưới sự hỗ trợ của Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA).
Kể từ đó, nhiều quốc gia trong khu vực đã triển khai các chương trình riêng phù hợp với điều kiện và ưu tiên quốc gia, như Chiến lược Net Zero 2050 của UAE, Tầm nhìn 2030 của Ả Rập Xê Út, Tầm nhìn 2030 của Qatar và Tầm nhìn 2040 của Oman, đều đặt ra các mục tiêu rõ ràng trong việc đa dạng hóa nguồn năng lượng. Tiến triển có thể được phân loại như sau:
Năng lượng mặt trời
Với lượng ánh sáng mặt trời dồi dào quanh năm, vùng Vịnh có tiềm năng rất lớn để khai thác năng lượng mặt trời. Theo Cơ quan Điện và Nước Dubai (DEWA), Dự án Công viên Năng lượng Mặt trời Mohammed Bin Rashid Al Maktoum ở UAE là dự án tiêu biểu, dự kiến đạt công suất 7.260 MW vào năm 2030. Khi hoàn thành, dự án sẽ giảm 8 triệu tấn CO₂ mỗi năm và góp phần quan trọng trong mục tiêu trung hòa carbon của quốc gia. Đây là công viên năng lượng mặt trời một địa điểm lớn nhất thế giới, với khả năng lưu trữ năng lượng nhiệt gần 6.000 MWh.
Tại Ả Rập Xê Út, hai nhà máy năng lượng mặt trời Al Shuaibah có tổng công suất 2.631 MW, đủ cung cấp điện cho 450.000 hộ gia đình. Các dự án này sẽ giúp năng lượng tái tạo chiếm 50% cơ cấu điện quốc gia vào năm 2030, tạo ra khoảng 280 tỷ kWh trong 35 năm và giảm 20 triệu tấn CO₂.
Công viên năng lượng mặt trời Benban của Ai Cập, gồm 41 nhà máy với tổng công suất khoảng 1.800 MW, là một dự án tiêu biểu khác. Toàn bộ công suất được hòa vào lưới điện quốc gia, giúp giảm khoảng 2 triệu tấn CO₂ mỗi năm.
Năng lượng gió
Năng lượng gió là nguồn năng lượng chi phí thấp, bền vững và không phát thải khí nhà kính trong quá trình vận hành. Trang trại gió Vịnh Suez của Ai Cập, với công suất 1.100 MW và tổng vốn đầu tư hơn 1 tỷ USD, có thể cung cấp điện sạch cho hơn một triệu hộ gia đình và giảm 2,4 triệu tấn CO₂ mỗi năm. Ở Ả Rập Xê Út, trang trại gió Dumat Al Jandal – dự án điện gió đầu tiên của nước này – có công suất 400 MW, đủ cung cấp điện cho 70.000 hộ gia đình.
Năng lượng hydro
Hydro đang nổi lên như một giải pháp năng lượng quan trọng cho tương lai bền vững. Dự án NEOM Green Hydrogen của Ả Rập Xê Út sẽ là nhà máy hydro xanh lớn nhất thế giới, với tổng vốn đầu tư 8,4 tỷ USD từ hơn 20 tổ chức tài chính. Nhà máy tích hợp tới 4 GW năng lượng mặt trời và gió để sản xuất 600 tấn hydro xanh mỗi ngày dưới dạng amoniac xanh vào năm 2026, phục vụ các ngành vận tải và công nghiệp.
Oman cũng đầu tư mạnh vào hydro xanh, đặt mục tiêu sản xuất 1–1,5 triệu tấn mỗi năm vào năm 2030 theo Chiến lược Hydro Xanh quốc gia. Đơn vị chủ trì Hydrom gần đây đã ký các thỏa thuận trị giá 11 tỷ USD để triển khai mục tiêu này.
UAE đã công bố Chiến lược Hydro Quốc gia 2050, hướng tới sản xuất 1,4 triệu tấn hydro các-bon thấp mỗi năm vào năm 2031 (trong đó 1 triệu tấn là hydro xanh), và tăng lên 15 triệu tấn vào năm 2050. Các sáng kiến trọng điểm bao gồm phát triển các “ốc đảo hydro”, đầu tư vào hạ tầng điện phân, và dự án Nhà máy Hydro Xanh tại Công viên Năng lượng Mặt trời Mohammed bin Rashid Al Maktoum.
Những dự án này phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của Trung Đông hướng tới năng lượng tái tạo. Dù vẫn còn nhiều thách thức như chi phí đầu tư cao, hạ tầng lưu trữ hạn chế, khan hiếm nước cho điện phân và các rào cản pháp lý, song niềm tin của nhà đầu tư và khả năng cạnh tranh chi phí đang mang lại triển vọng tích cực. Khu vực này đang thể hiện cam kết rõ ràng trong việc xây dựng một tương lai bền vững, ít phát thải cho con người và môi trường.
