Phân tích đầu tư phát triển dự án điện rác tại Việt Nam: Cơ hội và thách thức trước thềm Hội nghị Quản lý Chất thải và cCuyển hóa Chất thải thành Năng lượng Châu Á 2026

[Hội nghị Quản lý Chất thải và Chuyển hóa Chất thải thành Năng lượng Châu Á 2026 – Trọng tâm Việt Nam (Waste Management & Waste to Energy Asia Summit 2026 – Vietnam Focus), nằm trong chuỗi sự kiện Chuyển dịch Năng lượng và Giảm phát thải ASEAN, được kỳ vọng sẽ trở thành diễn đàn hàng đầu khu vực, kết nối chính sách, công nghệ và đầu tư cho mục tiêu phát triển xanh của Việt Nam do INBC Global đồng hành với Pacific Group và CLB Hydrogen Việt Nam ASEAN tổ chức vào ngày 25-26/3/2026 tại TP Hồ Chí Minh]

1. Tổng quan động lực phát triển điện rác tại Việt Nam

Việt Nam đang đối mặt với áp lực kép: khối lượng rác thải đô thị tăng nhanh (khoảng 10-15%/năm) và nhu cầu điện năng ngày càng cao. Chuyển hóa chất thải thành năng lượng (Waste-to-Energy – WtE) được xem là giải pháp kép, vừa giảm ô nhiễm môi trường, vừa góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Các dự án điện rác hiện nay phân bố chủ yếu tại các đô thị lớn và khu công nghiệp trọng điểm như Hà Nội, Bắc Ninh, Bình Dương, TP.HCM, Cần Thơ, Thừa Thiên – Huế, phản ánh nhu cầu xử lý rác cấp bách tại các vùng kinh tế trọng điểm.

Hình ảnh Hội nghị Quản lý Chất thải và cCuyển hóa Chất thải thành Năng lượng Châu Á 2025 tại TP Hồ Chí Minh, quy tụ rất nhiều chuyên gia ngành, nhà đầu tư, nhà làm chính sách, nhà công nghệ, nhà phát triển dự án

2. Tình hình đầu tư hiện tại: Thực trạng từ danh mục dự án

Theo bảng tổng hợp (cập nhật 11/2025), thị trường WtE Việt Nam đang trong giai đoạn tăng trưởng nhanh với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư trong nước và quốc tế:

• Quy mô công suất: Đa dạng, từ 5MW đến 90MW/ngày. Dự án Sóc Sơn (Hà Nội) với 90MW là nhà máy lớn nhất, cho thấy định hướng tập trung xử lý rác quy mô vùng.

• Chủ đầu tư: Gồm các doanh nghiệp môi trường trong nước (Thiên Ý, BIWASE, Vietstar, EB Environment...) đóng vai trò chủ chốt.

• Đối tác công nghệ: Có sự hiện diện của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới từ châu Âu (Bỉ, Phần Lan, Đức), châu Á (Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ), phản ánh sự đa dạng về công nghệ và nguồn vốn FDI.

• Tình trạng: Nhiều dự án đã vận hành thương mại, một số đang vận hành thí điểm hoặc xây dựng, cho thấy lộ trình phát triển liên tục.

3. Định hướng phát triển theo Quy hoạch Điện 8 (PDP8) và cơ chế chính sách

Quy hoạch Điện 8 (PDP8) đã chính thức công nhận điện rác là nguồn năng lượng tái tạo, mở đường cho cơ chế hỗ trợ về giá mua điện (FIT) hoặc đấu thầu cạnh tranh. Điều này tạo ra sự rõ ràng và ổn định về mặt pháp lý, giúp thu hút đầu tư dài hạn.

• Mục tiêu: PDP8 đặt mục tiêu phát triển nguồn điện từ chất thải rắn, hướng tới xử lý môi trường và phát điện. Các dự án WtE được ưu tiên tại các đô thị lớn, nơi có nguồn nguyên liệu dồi dào và áp lực về quỹ đất chôn lấp.

• Cơ chế khuyến khích: Việc áp dụng giá bán điện ưu đãi (FIT) hoặc cơ chế đấu thầu minh bạch là yếu tố then chốt để bảo đảm hiệu quả tài chính cho nhà đầu tư.

4. Thách thức từ thực trạng rác thải đô thị và rác thải nhựa

• Phân loại rác tại nguồn chưa hiệu quả: Rác thải sinh hoạt ở Việt Nam chủ yếu được thu gom chung, có độ ẩm cao, làm giảm hiệu suất nhiệt và hiệu quả phát điện của các nhà máy đốt rác. Đây là rào cản kỹ thuật lớn nhất.

• Rác thải nhựa: Tuy có giá trị nhiệt cao, nhưng nếu đốt không kiểm soát sẽ phát sinh khí thải độc hại (dioxin, furan). Các dự án WtE hiện đại cần công nghệ xử lý khí thải tiên tiến (như của các đối tác châu Âu) để đáp ứng tiêu chuẩn môi trường khắt khe. Mặt khác, việc thu hồi nhựa để tái chế vẫn là ưu tiên hàng đầu trong kinh tế tuần hoàn.

• Hạ tầng thu gom và vận chuyển: Chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc cung cấp nguyên liệu ổn định cho nhà máy.

5. Khuyến nghị cho Việt Nam

Để thúc đẩy ngành điện rác phát triển bền vững, trở thành "động lực mới cho tăng trưởng xanh" như kỳ vọng tại Hội nghị Châu Á 2026, Việt Nam cần:

1. Thực thi mạnh mẽ chính sách phân loại rác tại nguồn: Đây là điều kiện tiên quyết để nâng cao hiệu quả các nhà máy điện rác. Cần có lộ trình cụ thể, chế tài rõ ràng và chiến dịch truyền thông sâu rộng đến cộng đồng.

2. Hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế tài chính minh bạch: Sớm ban hành khung giá điện (FIT) hoặc cơ chế đấu thầu rõ ràng, hợp đồng dài hạn để thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế. Ưu tiên công nghệ cao, thân thiện môi trường.

3. Phát triển tổng thể theo mô hình kinh tế tuần hoàn: Điện rác chỉ là một mắt xích. Cần kết hợp với tái chế, tái sử dụng (nhựa, kim loại, hữu cơ làm phân compost) để tối ưu hóa giá trị tài nguyên và giảm tải cho lò đốt. Khuyến khích các dự án tích hợp: xử lý rác - phát điện - tái chế.

4. Tăng cường năng lực giám sát và quản lý môi trường: Các nhà máy điện rác phải được giám sát chặt chẽ về khí thải, tro xỉ để đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn nghiêm ngặt. Công khai dữ liệu môi trường để tạo niềm tin cho người dân.

5. Thúc đẩy hợp tác công nghệ và đào tạo nhân lực: Tiếp tục thu hút các đối tác công nghệ hàng đầu, đồng thời chú trọng chuyển giao công nghệ và đào tạo đội ngũ kỹ sư, vận hành viên trong nước.

Kết luận: Thị trường điện rác Việt Nam đang ở thời điểm vàng với sự hội tụ của nhu cầu cấp thiết, chính sách ủng hộ (PDP8) và sự quan tâm của nhà đầu tư. Tuy nhiên, thành công bền vững phụ thuộc vào việc đồng bộ hóa từ phân loại rác tại nguồn, công nghệ xử lý tiên tiến, đến cơ chế tài chính minh bạch. Việc định vị điện rác như một phần không thể tách rời của hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn sẽ là thông điệp mạnh mẽ và thiết thực nhất mà Việt Nam có thể chia sẻ tại Hội nghị Quản lý Chất thải và Chuyển hóa Chất thái thành Năng lượng Châu Á 2026.

Danh sách các dự án điện rác (Waste-to-Energy) tiêu biểu tại Việt Nam