Nếu Hydrogen Xanh Còn Xa, Liệu Hydrogen Lam (Blue H₂) Có Phải Là Câu Trả Lời?
Hydrogen xanh — được sản xuất bằng cách điện phân nước sử dụng điện từ nguồn tái tạo — được xem là đích ngắm của tương lai năng lượng carbon thấp. Tuy nhiên, như nhận định của Sanjiv Lamba, CEO Linde, hydrogen xanh vẫn đang đứng trước ba rào cản lớn: chi phí cao, cơ sở hạ tầng chưa sẵn sàng và thời gian để quy mô hóa. Trong bối cảnh đó, nhiều người ủng hộ hydrogen lam (blue hydrogen) – sản xuất từ khí tự nhiên kết hợp công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) – như một giải pháp “thực dụng” để chuyển tiếp. Nhưng liệu con đường này có thực sự đưa chúng ta tiến về phía trước, hay chỉ là một vòng vòng tốn kém?
Sức Hút Của Hydrogen Lam
-
Khả Năng Triển Khai Ngắn Hạn
Không giống hydrogen xanh, hydrogen lam tận dụng được hạ tầng khí tự nhiên hiện có. Công nghệ reforming khí để tạo hydrogen đã trưởng thành, trong khi CCS cũng ngày càng được cải thiện. Với các doanh nghiệp và chính phủ muốn bắt đầu giảm lượng khí thải ngay, hydrogen lam dường như là lựa chọn khả thi. -
Rủi Ro Khởi Đầu Thấp Hơn
So với việc đặt cược hoàn toàn vào hydrogen xanh chưa được triển khai đại trà, đầu tư vào hydrogen lam có vẻ ít rủi ro hơn. Nó có thể là cây cầu tạm thời, giúp xây dựng chuỗi cung ứng hydrogen, phát triển quy chuẩn, đào tạo nhân lực và giảm một phần CO₂ so với hydrogen xám (khí tự nhiên không thu giữ carbon). -
Hỗ Trợ Chính Sách và Thị Trường
Ở một số quốc gia, hydrogen lam nhận được ưu đãi chính sách — như trợ giá, tín thuế, hoặc giá carbon — làm cho các dự án hấp dẫn hơn. Đối với chính phủ, hỗ trợ hydrogen lam dễ chấp nhận hơn về mặt chính trị: nâng cấp sản xuất hydrogen từ nhiên liệu hóa thạch hiện có, thay vì chuyển đổi hoàn toàn sang năng lượng tái tạo.
Rủi Ro và Cạm Bẫy Của Hydrogen Lam
-
Khóa Lại Phụ Thuộc Hóa Thạch
Lý do phê phán lớn nhất của hydrogen lam là nó vẫn phụ thuộc vào khai thác khí tự nhiên. Điều này có nghĩa là tiếp tục duy trì cơ sở hạ tầng nhiên liệu hóa thạch, và vẫn tồn tại các tác động môi trường từ khai thác (ví dụ: rò rỉ methane). Thay vì đẩy nhanh quá trình khử cacbon, hydrogen lam có thể khoá chặt mối liên kết với nhiên liệu hóa thạch. -
Sự Không Chắc Chắn và Chi Phí của CCS
Công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon không hề rẻ. Hiệu quả phụ thuộc vào khả năng thu giữ CO₂, chi phí, và khả năng lưu trữ tồn tại. Nếu CCS không mở rộng hoặc chi phí cao, hydrogen lam sẽ trở nên đắt đỏ và khó mang lại lợi ích giảm khí thải như kỳ vọng. -
Chi Phí Cơ Hội (Opportunity Cost)
Vốn đầu tư vào hydrogen lam có thể làm lu mờ nguồn lực dành cho hydrogen xanh và năng lượng tái tạo. Mỗi đồng đầu tư vào CCS hay nhà máy reformer có thể là đồng không được dùng để mở rộng điện gió/mặt trời, giảm chi phí điện phân, hoặc phát triển lưới điện. Nếu hydrogen lam biến thành con đường kéo dài, nó có thể trì hoãn quá trình chuyển đổi sang hydrogen thực sự không carbon. -
Biến Động Giá Khí và Rủi Ro Cung Ứng
Hydrogen lam phụ thuộc vào khí tự nhiên — một hàng hóa dễ biến động giá. Giá khí tự nhiên dao động có thể làm chi phí hydrogen lam khó dự đoán. Hơn nữa, không phải mọi khu vực đều có khả năng lưu trữ CO₂, hạn chế tiềm năng triển khai CCS. -
Khó Khăn Trong Việc Thể Hiện "Sạch"
Thương hiệu “hydrogen sạch” đôi khi bị hiểu sai. Nếu công nghệ CCS không thu được toàn bộ CO₂, hoặc nếu có rò rỉ methane ở nguồn khí, lợi ích môi trường có thể rất hạn chế. Điều này làm dấy lên lo ngại về việc “tô màu xanh” (greenwashing), khi doanh nghiệp dùng hydrogen lam để tạo hình ảnh thân thiện môi trường mà chưa thực sự loại bỏ rủi ro carbon.
Hydrogen Lam: Cầu Nối Hay Lối Chệch Hướng?
Câu hỏi then chốt là: Hydrogen lam có phải giải pháp chuyển tiếp cần thiết, hay chỉ là lối thoát tốn kém? Câu trả lời phụ thuộc vào bối cảnh:
-
Ở những khu vực có khí tự nhiên dồi dào và tiềm năng lưu trữ CO₂, hydrogen lam có thể là cách thực tế để nhanh chóng khởi động kinh tế hydrogen. Nó có thể giúp xây dựng hạ tầng, tạo việc làm, phát triển kỹ năng và quy định.
-
Trong khi đó, tại các quốc gia có chi phí tái tạo đang giảm nhanh, khả năng CCS hạn chế, và cam kết mạnh mẽ về biến đổi khí hậu, đặt cược quá lớn vào hydrogen lam có thể cản trở việc đẩy mạnh hydrogen xanh và năng lượng sạch khác.
Một Chiến Lược Cân Bằng
Một cách tiếp cận khôn ngoan có thể là pha trộn:
-
Triển khai hydrogen lam nơi hợp lý, nhưng giới hạn vai trò của nó trong giai đoạn chuyển tiếp.
-
Đồng thời, đẩy mạnh đầu tư vào hydrogen xanh: mở rộng nguồn tái tạo, giảm chi phí điện phân, xây dựng khung pháp lý.
-
Sử dụng doanh thu và cơ sở hạ tầng từ các dự án lam ban đầu để hỗ trợ phát triển hydrogen xanh.
-
Ưu tiên dùng hydrogen lam cho các lĩnh vực khó khử cacbon (ví dụ: công nghiệp nặng, vận tải biển), trong khi hướng hydrogen xanh cho các mục tiêu dài hạn.
Kết Luận
Hydrogen lam không phải là giải pháp hoàn hảo — nhưng cũng không hẳn là “kẻ xấu”. Nó là một bước chuyển tiếp nhiều rủi ro, có thể giúp khởi động kinh tế hydrogen ngày hôm nay, nhưng nếu dùng sai cách hoặc kéo dài, nó có thể trở thành một vòng luẩn quẩn. Nếu được sử dụng khéo léo và tạm thời, hydrogen lam có thể đóng vai trò hữu ích. Nhưng nếu nó chiếm ưu thế lâu dài, chúng ta có nguy cơ đi chệch hướng khỏi mục tiêu trung hòa carbon.
