Vai trò của Hydrogen tại COP30 Belém và Cơ hội – Chiến lược cho Việt Nam
Tác giả: Lê Ngọc Ánh Minh
Thời điểm: 2025/11/21
Bối cảnh COP30: Belém, Brazil
Chủ đề liên quan hydrogen: Nhiên liệu bền vững, hydrogen xanh, hydrogen tự nhiên, cơ chế tài chính – đấu giá, hạ tầng và đổi mới công nghệ.
I. Bối cảnh quốc tế tại COP30: Hydrogen trở thành trụ cột của chuyển đổi năng lượng
COP30 chứng kiến hydrogen nổi lên như một nội dung trọng tâm của chương trình nghị sự năng lượng toàn cầu. Ba xu thế chính:
1. Hydrogen được mở rộng phạm vi công nhận (bao gồm hydrogen tự nhiên)
Brazil – nước chủ nhà – đã chính thức công nhận hydrogen tự nhiên (geologic hydrogen) như một dạng “hydrogen tái tạo” trong Luật Hydrogen Thấp Carbon. Điều này mở đường cho các quốc gia khác, đặc biệt là các nước đang phát triển, đánh giá tiềm năng tài nguyên hydrogen tự nhiên của mình.
2. Chuỗi phiên họp cao cấp của UNIDO, CEM, IPHE tại COP30
Các phiên trọng điểm gồm:
-
High-Level Dialogue: Accelerating Green Hydrogen in Developing Markets
-
Auctions as Financing Tools for Low-Carbon Hydrogen
-
Belém 4X Pledge – tăng gấp 4 lần nhiên liệu bền vững đến 2035
-
Ministerial Roundtable on Sustainable Fuels
Những phiên này tạo ra nền tảng chính sách – tài chính – công nghệ để các nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam) tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị hydrogen.
3. Hydrogen trở thành giải pháp “khử carbon cho ngành khó giảm phát thải”
Các ngành ưu tiên tại COP30:
-
sản xuất thép (green steel)
-
phân bón ammonia
-
lọc hóa dầu và hóa chất
-
vận tải biển và hàng không
-
điện khí linh hoạt (flexible power with H₂)
II. Cơ hội cho Việt Nam từ chương trình hydrogen tại COP30
1. Cơ hội huy động vốn quốc tế quy mô lớn
COP30 thúc đẩy mô hình:
-
đấu giá hydrogen
-
quỹ chuyển dịch năng lượng
-
tài chính khí hậu tập trung vào hydrogen xanh và nhiên liệu bền vững
Việt Nam – với tăng trưởng nhu cầu năng lượng dự báo 10–12%/năm – là ứng viên tiềm năng để nhận:
-
vốn ưu đãi
-
tài trợ carbon
-
tài chính pha trộn (blended finance)
-
đầu tư hạ tầng hydrogen – ammonia – lưu trữ năng lượng
Bao gồm cả việc tham gia Pledge Belém 4X để thúc đẩy sản xuất nhiên liệu sạch cho vận tải biển hàng hải, hàng không và công nghiệp nặng.
2. Cơ hội phát triển hydrogen tự nhiên (nếu có tiềm năng địa chất)
Kinh nghiệm Brazil mở ra tiền lệ quốc tế đầu tiên công nhận hydrogen tự nhiên là “hydrogen tái tạo”, giúp:
-
các quốc gia giống Việt Nam (địa tầng đá móng dày, giàu magma, hoạt động kiến tạo mạnh) có động lực khảo sát,
-
mở ra cơ hội hình thành ngành khai thác hydrogen tự nhiên chi phí thấp.
Việt Nam có thể:
-
hợp tác địa chất với Brazil, Pháp, Mỹ, Nhật
-
thí điểm khảo sát tại các khu vực có hoạt động kiến tạo mạnh (Tây Nguyên, Đông Bắc, Tây Bắc)
3. Cơ hội thu hút FDI vào công nghiệp hydrogen – ammonia – e-fuels
Các tập đoàn quốc tế quan tâm xây dựng:
-
hydrogen hubs ven biển (Bà Rịa – Vũng Tàu, Ninh Thuận, Bình Thuận, Cà Mau)
-
xuất khẩu ammonia xanh
-
nhiên liệu tổng hợp (e-fuels) phục vụ hàng không và vận tải biển
COP30 định hình nhu cầu lớn toàn cầu cho:
-
green steel
-
green ammonia
-
sustainable aviation fuels (SAF)
→ Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm sản xuất tại ASEAN.
4. Cơ hội cho chính sách quốc gia
Việt Nam đang đẩy mạnh:
-
sáp nhập 63 tỉnh thành xuống còn 34 tỉnh/thành → quản trị tinh gọn
-
đổi mới sáng tạo quốc gia
-
ưu tiên khoa học công nghệ, năng lượng sạch
-
phát triển kinh tế tư nhân quy mô lớn
Do đó, hydrogen có thể trở thành một phần trong:
-
Chiến lược Hydrogen Việt Nam
-
Quy hoạch điện VIII mở rộng
-
Luật Năng lượng sạch
-
Thị trường carbon nội địa
5. Cơ hội đăng cai COP31 hoặc COP32
Nếu Việt Nam đề xuất đăng cai, ngành hydrogen sẽ:
-
nhận sự chú ý toàn cầu
-
đẩy mạnh chuyển giao công nghệ
-
thu hút hàng chục tỷ USD FDI
-
tạo động lực chính trị cho chiến lược hydrogen quốc gia
III. Rủi ro đối với Việt Nam trong triển khai hydrogen hậu COP30
1. Rủi ro thị trường (market/offtake risk)
Dù sản xuất hydrogen khả thi, thị trường tiêu thụ nội địa còn nhỏ.
→ Cần chiến lược “đi cùng nhu cầu”:
-
thép xanh
-
phân bón ammonia
-
lọc hóa dầu
-
xuất khẩu ammonia cho Nhật – EU – Hàn Quốc
2. Rủi ro chi phí – hạ tầng
-
Chi phí điện phân còn cao.
-
Thiếu hạ tầng lưu trữ và vận chuyển hydro/ammonia.
-
Lưới điện còn hạn chế tại các tỉnh tiềm năng.
3. Rủi ro chính sách
Việt Nam chưa có:
-
tiêu chuẩn hydrogen
-
cơ chế giá hydrogen
-
cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) ổn định cho các dự án điện tái tạo quy mô lớn phục vụ hydrogen
-
chương trình đấu giá hydrogen
4. Rủi ro cạnh tranh quốc tế
Trung Đông, Úc, Mỹ có lợi thế mạnh về:
-
đất rộng
-
chi phí điện thấp
-
trợ cấp chính phủ rất lớn
→ Việt Nam cần chiến lược chọn phân khúc (niche strategy).
IV. Chiến lược đề xuất cho Việt Nam hậu COP30
1. Xây dựng chiến lược quốc gia về hydrogen (2025–2035)
Gồm:
-
mục tiêu sản xuất
-
tiêu chuẩn hydrogen
-
an toàn lưu trữ – vận chuyển
-
cơ chế tài chính (subsidies, CfD, đấu giá)
-
mục tiêu xuất khẩu sang Nhật – Hàn – EU
2. Thí điểm 3–4 “Hydrogen Hubs”
Đề xuất:
-
Vũng Tàu – Phú Mỹ: công nghiệp, lọc dầu, xuất khẩu
-
Ninh Thuận – Bình Thuận: điện tái tạo + hydrogen
-
Cà Mau – Kiên Giang: hydrogen/ammonia từ gió – LNG – sinh khối
-
Hải Phòng – Quảng Ninh: sử dụng trong thép, cảng biển
3. Khảo sát tiềm năng hydrogen tự nhiên
Đi theo mô hình Brazil:
-
khoan tìm hydrogen tự nhiên (white hydrogen)
-
hợp tác khảo sát với Mỹ, Pháp, Brazil, Nhật
-
xây thử nghiệm “well-to-turbine” giống Mali hoặc Brazil
4. Triển khai cơ chế tài chính hydrogen
-
đấu giá hydrogen (theo mô hình Đức, Brazil)
-
CfD – hợp đồng chênh lệch
-
miễn thuế nhập khẩu thiết bị điện phân
-
tín chỉ carbon cho hydrogen xanh
5. Xây dựng các dự án biểu tượng (flagship projects)
-
100–200 MW hydrogen xanh đầu tiên của Việt Nam
-
sản xuất ammonia xanh cho xuất khẩu
-
SAF từ hydrogen xanh + CO₂ thu hồi
-
nhà máy thép xanh pilot 100.000 tấn/năm
6. Vận động đăng cai COP31 hoặc COP32
Nếu thành công:
-
thúc đẩy hình ảnh quốc gia
-
thúc đẩy chiến lược hydrogen quốc gia
-
thu hút FDI
-
mở rộng ảnh hưởng Việt Nam trong chính sách khí hậu quốc tế
V. Kết luận
COP30 đã đưa hydrogen vào vị trí trung tâm của chuyển đổi năng lượng toàn cầu, đặc biệt với:
-
công nhận hydrogen tự nhiên
-
cơ chế tài chính mới
-
các phiên cấp bộ trưởng và doanh nghiệp do UNIDO, IPHE, CEM dẫn dắt
-
Pledge Belém 4X thúc đẩy nhiên liệu bền vững
Đối với Việt Nam, giai đoạn 2025–2035 mở ra cơ hội vàng để:
-
thúc đẩy chiến lược hydrogen quốc gia
-
thu hút đầu tư quốc tế lớn
-
đổi mới mô hình tăng trưởng
-
phát triển công nghiệp sạch quy mô lớn
-
có thể trở thành “Trung tâm hydrogen của ASEAN”
Với quyết tâm chính trị, cải cách thể chế, sáp nhập hành chính tinh gọn và ưu tiên khoa học công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng COP30 để mở ra một giai đoạn phát triển mới của nền kinh tế năng lượng sạch.
