Tương Lai Năng Lượng Sạch Của Indonesia Trở Thành Tâm Điểm Tranh Giành Ảnh Hưởng Giữa Mỹ Và Trung Quốc
Tác giả: Aniruddha Ghosal – Biên tập: Andrew Zinin – Tháng 9/2025
Indonesia – nước xuất khẩu than lớn nhất thế giới – đang trở thành tâm điểm trong cuộc cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc về tương lai năng lượng sạch của thế giới đang phát triển. Vấn đề đặt ra không chỉ là con đường khí hậu của Indonesia mà còn là siêu cường nào sẽ đặt luật chơi cho thế hệ năng lượng tiếp theo.
Giống nhiều quốc gia đang phát triển khác, Indonesia đang đứng trước sự lựa chọn giữa hai tương lai năng lượng rất khác nhau.
Trung Quốc Gia Tăng Hiện Diện Trong Chuỗi Cung Ứng Năng Lượng Sạch
Các công ty Trung Quốc đã ký hơn 54 tỷ USD thỏa thuận với tập đoàn điện lực quốc gia PLN trong năm 2023; chuyến thăm Bắc Kinh năm 2024 của Tổng thống Prabowo Subianto bổ sung thêm 10 tỷ USD cam kết. Doanh nghiệp Trung Quốc đang thâm nhập sâu vào chuỗi cung ứng năng lượng sạch Indonesia – từ sản xuất tấm pin mặt trời, khai thác khoáng sản chiến lược đến sản xuất xe điện (EV).
Những khoản đầu tư này vượt xa 20 tỷ USD trong khuôn khổ Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP) ký năm 2022, nhằm hỗ trợ Indonesia giảm dần điện than – hiện vẫn chiếm khoảng 3,6% GDP của nước này.
JETP tiến triển chậm: mới giải ngân 1,2 tỷ USD (6%), trong khi Indonesia ước tính cần hơn 97 tỷ USD để chuyển dịch thành công.
Các dự án lớn từ Trung Quốc:
-
CATL đầu tư 6 tỷ USD xây dựng chuỗi cung ứng pin (2022)
-
BYD công bố nhà máy xe điện 1 tỷ USD (2024), sản xuất 150.000 xe/năm, tạo 18.000 việc làm
-
BTR New Material Group mở nhà máy sản xuất vật liệu anode 478 triệu USD (2024), tuyển khoảng 8.000 lao động
-
LONGi khánh thành nhà máy sản xuất tấm pin mặt trời 1,6 GW/năm (2025)
-
POWERCHINA xây dựng công viên năng lượng mặt trời 100 MW chỉ trong 7 tháng (2024)
“Đây là một sự thay đổi hệ thống toàn diện,” chuyên gia Dinita Setyawati của Ember nhận xét. “Một quốc gia có thể mua tấm pin mặt trời từ Trung Quốc và dùng chúng để sạc xe điện sản xuất tại Trung Quốc, tạo nên hệ sinh thái năng lượng sạch tích hợp.”
Chiến Lược Của Mỹ Và Nguy Cơ Phụ Thuộc Nhiên Liệu Hóa Thạch
Mỹ chọn cách tiếp cận khác, nhấn mạnh khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) như giải pháp thay thế sạch hơn cho than. Bộ trưởng Năng lượng Bahlil Lahadalia cho biết tháng 4/2025 Indonesia sẽ tăng nhập khẩu LNG từ Mỹ thêm 10 tỷ USD trong khuôn khổ đàm phán thuế quan.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo điều này có nguy cơ “khóa chặt” Indonesia vào hạ tầng nhiên liệu hóa thạch nhiều thập kỷ, ngay khi năng lượng mặt trời và gió trở nên rẻ hơn và triển khai nhanh hơn.
JETP dù vẫn tồn tại nhưng mất đà chính trị sau khi Mỹ chính thức rút khỏi thỏa thuận vào tháng 3/2025. Đặc phái viên khí hậu John Kerry từng ca ngợi vai trò dẫn dắt của Mỹ, nhưng sau khi chính quyền Trump dỡ bỏ chính sách khí hậu thời Biden và thúc đẩy khai thác nhiên liệu hóa thạch, nhiều quan chức Indonesia nghi ngờ lý do phải chuyển dịch nhanh hơn Mỹ.
Dù vậy, JETP vẫn tạo ra nền tảng hợp tác, giúp Indonesia mở rộng quan hệ với UAE, Ả Rập Saudi. Mỹ cũng vẫn duy trì khoảng 2 tỷ USD cam kết, một nửa trong số đó dưới dạng bảo lãnh tín dụng.
Chi Phí Môi Trường Và Xã Hội
Mô hình đầu tư nhanh của Trung Quốc vấp phải chỉ trích vì tác động môi trường. Phần lớn mỏ nickel ở Indonesia do doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu, kèm các nhà máy điện than captive để cung cấp điện cho lò luyện.
Một nghiên cứu năm 2024 của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch ước tính ô nhiễm từ luyện nickel và các nhà máy điện than có thể gây thiệt hại kinh tế 2,6 tỷ USD và 3.800 ca tử vong sớm vào năm 2025, tăng lên gần 5.000 ca tử vong và 3,4 tỷ USD thiệt hại vào 2030.
Indonesia vẫn là một trong những nước phụ thuộc than nhiều nhất thế giới. Năm 2024, nước này tiếp tục đề xuất xây thêm nhà máy điện than mới, đứng thứ ba thế giới về tổng công suất. Khoảng 80% trong 1,9 GW công suất than mới xây năm 2024 phục vụ riêng cho các nhà máy luyện khoáng sản như nickel, cobalt.
Ngã Rẽ Quyết Định
Những lựa chọn năng lượng vài năm tới sẽ quyết định liệu Indonesia trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực về năng lượng sạch hay bị “khóa chặt” vào hạ tầng carbon cao. “Chính phủ cần nhận ra đây là hướng mà thế giới đang tiến tới, dù muốn hay không,” Setyawati cảnh báo.
