Một báo cáo gần đây của Trung tâm Năng lượng ASEAN (ACE) nhấn mạnh rằng để góp phần giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, các nước ASEAN không cần phải loại bỏ ngay lập tức toàn bộ các nhà máy điện than của mình.
Tín dụng: Frans van Heerde từ Pexels
Báo cáo khẳng định rằng than sẽ tiếp tục là một phần thiết yếu của quá trình chuyển đổi năng lượng. Báo cáo cũng nêu rằng việc cho các nước ASEAN thêm thời gian để cải thiện lưới điện để có thể tiếp nhận nhiều năng lượng tái tạo hơn có thể giúp quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch hơn diễn ra suôn sẻ. Kết hợp cả hai lại với nhau, báo cáo ám chỉ mạnh mẽ rằng than có thể bị ép vào để mua thời gian nói trên.
Để giảm thiểu thiệt hại do than gây ra, ACE kêu gọi các quốc gia thành viên ASEAN sử dụng công nghệ than sạch trong các nhà máy điện chạy bằng than. ACE cũng khuyến nghị sử dụng công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) hoặc thu giữ, sử dụng và lưu trữ carbon (CCUS) để thay thế "các nhà máy than cũ, kém hiệu quả và không thể khắc phục".
Điều thú vị là quan điểm này cũng được Hiệp hội Than Thế giới - hiện nay là Future Coal - một nhóm vận động hành lang quốc tế về than thúc đẩy.
Thoạt nhìn, kế hoạch này có vẻ đầy hứa hẹn. Tuy nhiên, việc phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ sẽ đơn giản hóa các rủi ro tiềm ẩn và cho rằng sẽ thực hiện đầy đủ các lời hứa mà không có đánh giá rủi ro kỹ lưỡng. Trong bài viết này, chúng tôi cung cấp bằng chứng cho thấy con đường mà ACE đã chọn không tốt như vẻ bề ngoài và có thể gặp phải các vấn đề đáng kể trong tương lai.
Giải pháp sai
"Công nghệ than sạch" đầu tiên do ACE đề xuất—được gọi là "hiệu suất cao, phát thải thấp (HELE)"—chủ yếu là nhà máy điện than siêu tới hạn. Điều này có nghĩa là nó sử dụng ít than hơn trong khi sản xuất nhiều năng lượng hơn. Đây là lý do tại sao chúng được cho là thân thiện với môi trường hơn so với các nhà máy điện than dưới tới hạn hoặc "thông thường".
Nhưng việc sử dụng công nghệ siêu tới hạn không đảm bảo vấn đề phát thải sẽ được giải quyết; nó chỉ có mức độ thành công khác nhau trong việc giảm phát thải than.
Ví dụ, một bài báo của Úc năm 2019 phát hiện ra rằng các nhà máy điện than siêu tới hạn hoạt động kém hơn so với các nhà máy điện thông thường có tỷ lệ hỏng hóc cao hơn, dẫn đến giá điện tăng đột biến thường xuyên trong giai đoạn 2018-2019. Đây là một thập kỷ sau khi công nghệ này lần đầu tiên được ra mắt vào năm 2007.
Việc không cung cấp được nguồn điện ổn định sẽ đi ngược lại mục tiêu đã nêu của ACE là ngăn chặn tình trạng thiếu hụt năng lượng và chuyển đổi sang năng lượng tái tạo một cách suôn sẻ hơn.
Rủi ro của việc thu giữ carbon
Một công nghệ khác mà ACE ủng hộ là công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS), công nghệ này thu giữ khí thải carbon từ các nhà máy điện và lưu trữ chúng dưới lòng đất.
Tuy nhiên, CCS dường như lặp lại những thất bại của các dự án trước đây. Những người phản đối CCS thường cho rằng tỷ lệ thành công của nó tương đối nhỏ.
Ngành công nghiệp này tuyên bố công nghệ này có thể thu được 95% carbon từ mỗi dự án. Tuy nhiên, báo cáo năm 2023 của Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính (IEEFA) cho thấy không có dự án hiện tại nào liên tục thu được hơn 80% lượng khí thải carbon. Một số dự án chỉ thu được 15% lượng khí thải carbon.
Rò rỉ từ carbon thu được dưới lòng đất là rủi ro khác mà chúng ta có thể phải gánh chịu. Điều này sẽ gây ra hậu quả to lớn không chỉ bằng cách bù trừ cái gọi là lượng khí thải được giảm thiểu mà còn bằng cách làm ô nhiễm nước ngầm và gây nguy hiểm cho các cộng đồng lân cận.
Theo những người ủng hộ việc thu giữ carbon, khi thực hiện đúng cách, nguy cơ rò rỉ là rất nhỏ. Ngay cả khi nó xảy ra, họ tuyên bố rằng nó sẽ không gây ra thảm họa.
Tuy nhiên, vẫn có thể xảy ra rò rỉ đủ lớn. Biên độ an toàn rất hẹp: ngay cả rò rỉ chỉ 1% trong mười năm cũng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng về lâu dài, chủ yếu là nhiệt độ tăng. Duy trì "mức rò rỉ an toàn" đòi hỏi phải theo dõi và giám sát chặt chẽ. Do đó, rủi ro có thể cao hơn ở các nước đang phát triển như Indonesia, nơi có vấn đề dai dẳng về quản lý quy định.
Một số bằng chứng khác cho thấy CCS không khả thi về mặt kinh tế. Một trong những lập luận mạnh mẽ nhất chống lại CCS có lẽ là lợi nhuận giảm dần. Là một trong những chuyên gia hàng đầu về thu giữ carbon tuyên bố:
"Hệ thống CCS càng đạt hiệu suất 100% thì việc thu giữ thêm carbon dioxide càng khó khăn và tốn kém hơn."
Điều này ngụ ý chi phí tiềm ẩn trong tương lai cho các thiết bị lớn hơn, thời gian bổ sung và năng lượng bổ sung cho CCS để đạt được mức hiệu quả đó.
Quan trọng hơn, việc theo đuổi công nghệ CCS ngày càng đắt đỏ chỉ kéo dài tuổi thọ của các nhà máy điện chạy bằng than, vốn gây ra những rủi ro đáng kể cho môi trường. Cùng số tiền và công sức đó có thể được sử dụng để xây dựng nhiều cơ sở hạ tầng năng lượng tái tạo hơn như tua bin gió hoặc tấm pin mặt trời.
Ngoài chi phí cao tiềm ẩn, carbon thu được phải được bán trên thị trường - cho nhiều mục đích sử dụng khác nhau, từ khai thác dầu đến bảo quản thực phẩm - để tăng tính khả thi về mặt kinh tế.
Tuy nhiên, ngoài việc chuyển đổi CO₂ thành nhiên liệu, việc sử dụng CO₂ bị hạn chế nghiêm ngặt. Việc sử dụng CO₂ cho mục đích thương mại chỉ chiếm chưa đến 1% lượng khí thải CO₂ toàn cầu từ việc sử dụng năng lượng. Mặt khác, việc chuyển đổi CO₂ trở lại thành nhiên liệu đòi hỏi các nguồn năng lượng không chứa carbon.
Việc chuyển đổi cũng sẽ dẫn đến khoảng 25%–35% tổn thất năng lượng. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu hơn về cách cải thiện hiệu quả của quy trình, việc sử dụng CO₂ vẫn chưa thể mở rộng quy mô.
Tại sao lại dùng nửa biện pháp?
ACE phải cảnh giác với việc phụ thuộc vào các giải pháp công nghệ. Thay vào đó, trung tâm nên cân nhắc tăng gấp đôi các giải pháp ít rủi ro và ít tốn kém vốn hơn với nhiều tác động tích cực, chẳng hạn như thiết lập năng lượng tái tạo dựa vào cộng đồng, tái trồng rừng mạnh mẽ hoặc thậm chí tốt hơn là ngăn chặn đáng kể nạn phá rừng.
Năng lượng tái tạo dựa vào cộng đồng cung cấp để giúp người dân ở những khu vực thiếu năng lượng xây dựng nguồn năng lượng của riêng họ. Hơn nữa, những người sống gần nhau về mặt địa lý có thể chia sẻ chi phí và nguồn lực để lắp đặt và bảo trì năng lượng tái tạo ngoài lưới điện, khuyến khích áp dụng rộng rãi hơn các nguồn năng lượng sạch hơn với các vấn đề tối thiểu về sử dụng đất.
Mặt khác, trái ngược với CCUS, tái tạo rừng tích cực không đòi hỏi máy móc hạng nặng hoặc kiến thức và kỹ năng chuyên môn để vận hành công nghệ phức tạp nhằm đạt được cùng mục tiêu lưu trữ khí thải. Một lần nữa, một sự thật khoa học đã được xác lập là rừng và đất hiện đang lưu trữ 30% lượng khí thải. Không giống như CCS chỉ lưu trữ khí thải từ các địa điểm lắp đặt, rừng và đất hấp thụ khí thải carbon trong khí quyển. Ngay cả những khu rừng thành phố được quy hoạch tốt cũng có thể có khả năng hấp thụ CO2 hiệu quả hơn chúng ta nghĩ.
ACE cũng có thể xem xét lại việc thay thế "các nhà máy điện than cũ, kém hiệu quả và không thể khắc phục" bằng năng lượng tái tạo, chẳng hạn như năng lượng mặt trời và gió, đặc biệt là các nhà máy điện phi công nghiệp. Chi phí sản xuất điện đó đã giảm nhanh chóng trong nhiều năm.
Vì hầu hết các quốc gia thành viên ASEAN đều là các nước đang phát triển, họ phải lựa chọn cẩn thận các công nghệ phù hợp nhất để áp dụng. Với khả năng tài chính hạn chế, việc nhập khẩu vội vàng một công nghệ tiên tiến đòi hỏi chi phí khởi nghiệp đáng kể có khả năng trở thành một nỗ lực tốn kém, mang lại lợi ích hạn chế.
Thật khó hiểu tại sao chúng ta lại phải thay thế các nhà máy điện than cũ bằng những nhà máy mới. Giống như khi chúng ta thay thế điện thoại di động cũ bằng một chiếc điện thoại di động tốt hơn một chút—thay vì chuyển thẳng sang điện thoại thông minh. Tại sao lại là biện pháp nửa vời?
Mời các đối tác xem hoạt động của Công ty TNHH Pacific Group.
FanPage: https://www.facebook.com/Pacific-Group
YouTube: https://www.youtube.com/@PacificGroupCoLt
