Nguồn nhân lực ngành hydrogen — tổng quan toàn cầu

Ban Thư ký VAHC biên tập ngày 20/10/2025

Ngành hydrogen (đặc biệt là hydrogen xanh/low-carbon) đang chuyển từ giai đoạn thí điểm sang quy mô đầu tư lớn: nhà máy điện phân, nhà máy sản xuất ammonia/hydrogen xuất khẩu, cơ sở lưu trữ & vận chuyển, và ứng dụng công nghiệp/đầu cuối (thép, phân bón, vận tải). Điều này kéo theo nhu cầu lớn về kỹ sư điện phân, kỹ thuật hóa-lỏng/khí, an toàn hydrogen, vận hành dự án, quản lý chuỗi cung ứng và kỹ năng số (điều khiển, dữ liệu).

Tuy nhiên, mật độ kỹ năng hiện có tại mỗi khu vực khác nhau nhiều: châu Âu và Nhật có nền công nghệ/đào tạo tiến, Trung Quốc và Hàn đang mở rộng nhanh chóng về sản xuất – trong khi nhiều nước ASEAN còn ở giai đoạn lập chính sách/thu hút FDI. (xem chi tiết theo vùng bên dưới.)

1) Liên minh châu Âu (EU)

Thực trạng: EU đặt mục tiêu lớn về hydrogen tái tạo trong khung REPowerEU; thị trường hydrogen sạch đang được khuyến khích bằng quỹ và cơ chế (European Hydrogen Bank, các đấu giá pilot). Điều này tạo áp lực mạnh lên nhu cầu nhân lực suốt chuỗi giá trị: R&D, thiết kế nhà máy điện phân, EPC, vận hành, logistics và an toàn.
Quy mô việc làm dự báo/chiến lược kỹ năng: Các nghiên cứu và hiệp hội ngành dự báo số việc làm đáng kể: các ước tính ngành/hiệp hội cho rằng ngành hydrogen có thể tạo ra hàng trăm nghìn việc làm tới 2030 (ví dụ một số nguồn liên quan nêu khoảng ~500.000 việc làm trong kịch bản tăng tốc). EU cũng đã khởi xướng chiến lược kỹ năng dành riêng cho hydrogen (Hydrogen Skills Strategy) nhằm chuẩn hóa chương trình đào tạo, reskilling và chuyển đổi lao động từ ngành truyền thống. Hydrogen Europe+1

Thách thức: thiếu lao động có tay nghề chuyên biệt (kỹ thuật điện phân, hệ thống an toàn H2), cần chương trình VET/đại học liên ngành, và cần liên kết nhà nước-doanh nghiệp để đảm bảo việc làm chất lượng.

Khuyến nghị ngắn gọn: mở nhanh các khoá ngắn hạn (electrolyzer ops, H2 safety), chuẩn hoá chứng chỉ an toàn, khuyến khích hợp tác trường-doanh nghiệp.

2) Trung Quốc

Thực trạng: Trung Quốc đang đẩy nhanh phát triển cả hydrogen “xanh” và “xám/blue” (kết hợp than/CCS). Nhiều tập đoàn năng lượng/hoá dầu (Sinopec, CNPC, etc.) và các tỉnh công nghiệp lớn đã hoặc sắp có dự án quy mô lớn, dẫn tới nhu cầu lớn về kỹ sư quy trình, EPC, vận hành và logistics. Tốc độ triển khai dự án ở Trung Quốc thường nhanh — kéo theo nhu cầu tuyển dụng quy mô rộng (bao gồm cả lao động kỹ thuật trung cấp và cao cấp). ceic.com

Thách thức & khuyến nghị: đảm bảo tiêu chuẩn an toàn; đầu tư cho R&D nội địa (electrolyzer hiệu suất cao); đào tạo chuyển đổi cho kỹ thuật viên nhà máy năng lượng truyền thống.

3) Nhật Bản

Thực trạng: Nhật Bản có chiến lược hydrogen bài bản (Basic Hydrogen Strategy) và ưu tiên phát triển chuỗi cung ứng hydrogen cho các ứng dụng công nghiệp và vận tải (fuel cells). Nhật cũng là bên đầu tư mạnh mẽ vào dự án xuất khẩu ammonia/hydrogen và công nghệ fuel-cell. Điều này giữ vai trò ổn định cho thị trường lao động kỹ thuật cao: R&D fuel cells, quản trị dự án xuất khẩu, kỹ thuật an toàn, logistics đặc thù (ammonia/hydrogen). noandt.com

Thách thức & khuyến nghị: tập trung phát triển chương trình đào tạo sau đại học về công nghệ hydrogen, cập nhật tiêu chuẩn an toàn quốc tế, và hợp tác đào tạo với đối tác xuất khẩu (ASEAN, Trung Đông).

4) Hàn Quốc

Thực trạng: Hàn Quốc đã xác định hydrogen là trụ cột công nghiệp chiến lược (Hydrogen Economy Roadmap) — gồm fuel-cell cho giao thông, nhà máy điện hydrogen và xuất khẩu công nghệ. Chính phủ đẩy mạnh chuỗi giá trị tạo việc làm, tập trung vào sản xuất stack fuel-cell, hệ thống điện phân và tích hợp công nghiệp. Australian Hydrogen Council

Thách thức & khuyến nghị: phát triển kỹ năng manufactoring cho fuel-cell stacks, và các chương trình chuyển đổi từ ngành đóng tàu/điện tử sang hydrogen manufacturing.

5) Ấn Độ

Thực trạng & con số mục tiêu: Ấn Độ đã phê duyệt National Green Hydrogen Mission với mục tiêu lớn — bao gồm con số việc làm dự kiến: chính phủ đặt mục tiêu tạo ~600.000 việc làm vào năm 2030 thông qua phát triển green hydrogen cùng các khoản đầu tư và mở rộng năng lượng tái tạo. Điều này phản ánh chiến lược kết hợp an ninh năng lượng và xuất khẩu hydrogen. Green Hydrogen Organisation+1

Thách thức & khuyến nghị: cần đào tạo lực lượng kỹ thuật tại chỗ (electrolyzer ops, tích hợp RE), chính sách hỗ trợ việc làm chất lượng và đảm bảo chuỗi cung ứng vật liệu (PEM membranes, catalysts).

6) Trung Đông (Gulf: Saudi, UAE, v.v.)

Thực trạng: Trung Đông đang dịch chuyển từ nhà xuất khẩu dầu thô sang xuất khẩu hydrogen/hydrogen-derivatives (green ammonia). Các dự án rất quy mô (ví dụ NEOM/ACWA/Air Products tại Saudi) và động thái mua bán cổ phần/quỹ đầu tư lớn (Aramco, ADNOC tham gia các hợp tác quốc tế) cho thấy nhu cầu nhân lực nằm ở: quản lý dự án đại quy mô, kỹ thuật triển khai farm RE (điện mặt trời/gió cho điện phân), EPC, vận hành và logistics xuất khẩu. Một số dự án đã/đang tuyển dụng quy mô lớn thông qua nền tảng tuyển dụng tập trung (ví dụ NEOM). Reuters+1

Thách thức & khuyến nghị: chuyển đổi tay nghề từ dầu-khí sang hydrogen, xây dựng chương trình đào tạo joint-venture với nhà thầu quốc tế, và phát triển lực lượng an toàn hóa khí chuyên biệt.

7) ASEAN (khu vực) & Việt Nam

ASEAN (khu vực): mức độ phát triển hydrogen giữa các nước ASEAN khác nhau — Singapore/Indonesia/Vietnam/Thailand/Philippines/Brunei đều có bước đi chính sách khác nhau. Khu vực có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo (nhiều vùng sa mạc/đất trống, gió/solar) để sản xuất hydrogen xuất khẩu; song hầu hết vẫn đang ở giai đoạn lập khung pháp lý, thử nghiệm dự án, hoặc thu hút FDI. ISEAS và các báo cáo khu vực chỉ ra rằng ủng hộ công chúng và chính sách đang gia tăng, song cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực địa phương (VET + đào tạo kỹ thuật số). ISEAS-Yusof Ishak Institute+1

Việt Nam (tình hình và tiềm năng): Việt Nam đã ban hành chiến lược phát triển hydrogen đến 2030/2050 với mục tiêu sản xuất 100.000–500.000 tấn/năm vào 2030 (và mở rộng lên 10–20 triệu tấn/năm đến 2050), điều này sẽ kéo theo nhu cầu lớn về lao động có kỹ năng trong thập niên tới — từ kỹ thuật viên vận hành elektrolyzer, kỹ sư dự án, quản lý xuất khẩu, đến chuyên gia an toàn và logistic cho ammonia/hydrogen. Reuters+1

Thách thức tại Việt Nam & ASEAN:

• thiếu chương trình đào tạo chuyên biệt trong bậc đại học và VET;

• hạ tầng lưu trữ/vận chuyển còn sơ bộ;

• cần cơ chế kết nối doanh nghiệp-trường học để đảm bảo “học-làm” (work-based learning).

Khuyến nghị thực tế cho Việt Nam:

1. Xây dựng khung chương trình VET chuyên ngành hydrogen (electrolyzer ops, H2 safety, instrumentation).

2. Thiết lập “các trung tâm đào tạo” hợp tác giữa trường đại học, doanh nghiệp FDI và cơ quan quản lý (mô hình apprenticeship).

3. Hỗ trợ chương trình upskilling cho lao động ngành dầu khí, nhà máy điện, công nghiệp hóa chất chuyển sang hydrogen.

4. Triển khai chứng nhận an toàn hydrogen quốc gia, tương thích tiêu chuẩn quốc tế để tạo nhân lực xuất khẩu dịch vụ.

Những kỹ năng nóng — danh mục ngắn

• Vận hành & bảo trì electrolyzer (alkaline, PEM, SOEC)

• Hệ thống nén, lưu trữ (tank, LH2) và logistic (nguy hiểm, IMDG/ADR)

• An toàn hydrogen & risk management (explosion mitigation, leak detection)

• Thiết kế & EPC dự án lớn (integration with RE)

• Kỹ năng vật liệu (membranes, catalysts) và R&D cải thiện hiệu suất

• Quản lý chuỗi cung ứng quốc tế (ammonia/hydrogen trade)

• Kỹ năng số: SCADA, automation, digital twins, data analytics

Kết luận & khuyến nghị chiến lược (ngắn gọn)

1. Thiết kế lộ trình kỹ năng quốc gia: phối hợp bộ giáo dục, lao động và năng lượng để lồng ghép hydrogen vào chương trình đào tạo nghề/đại học.

2. Hợp tác công-tư (PPP) trong đào tạo: bắt buộc nếu muốn chuyển hóa dự án đầu tư thành cơ hội việc làm địa phương bền vững.

3. Chương trình reskilling: chuyển đổi lao động từ dầu khí/than/năng lượng truyền thống sang hydrogen.

4. Tiêu chuẩn hóa & chứng nhận: chuẩn hóa bằng chứng chỉ an toàn và năng lực để nhân lực có thể di chuyển xuyên biên giới.

5. Ưu tiên việc làm chất lượng: đảm bảo đầu tư đi kèm cam kết tạo việc làm kỹ thuật số có tay nghề, tránh “việc làm tạm” không bền vững.

Nguồn chính tham khảo (chọn lọc)

• European hydrogen strategy & REPowerEU (EU Commission). Energy

• Hydrogen Europe / Clean Hydrogen Monitor — ước tính việc làm và thị trường châu Âu. Hydrogen Europe

• Japan Basic Hydrogen Strategy (METI / government documents). noandt.com

• China Hydrogen Energy Development Report 2023 (tổng quan tiến trình phát triển hydrogen Trung Quốc). ceic.com

• India — National Green Hydrogen Mission (mục tiêu việc làm ~600k jobs tới 2030). Green Hydrogen Organisation+1

• Middle East — các dự án quy mô (NEOM / Aramco / ACWA / Air Products) và các động thái đầu tư lớn. Reuters+1

• ASEAN & Việt Nam — phân tích chính sách khu vực (ISEAS) và chiến lược hydrogen Việt Nam (mục tiêu 100k–500k tấn năm 2030). ISEAS-Yusof Ishak Institute+1