BAKU - Các quy định mới cho phép các nước giàu gây ô nhiễm mua "bù trừ" cắt giảm carbon từ các quốc gia đang phát triển đã được nhất trí tại các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên hợp quốc vào ngày 23 tháng 11, một động thái làm dấy lên lo ngại rằng chúng sẽ được sử dụng để tẩy xanh các mục tiêu về khí hậu.
Các nhà hoạt động hô vang khẩu hiệu trong cuộc biểu tình tại hội nghị về biến đổi khí hậu COP29, ở Baku, Azerbaijan, vào ngày 23 tháng 11. ẢNH: REUTERS
Quyết định này, được đưa ra trong thời gian bù giờ tại hội nghị COP29, là một bước tiến lớn trong cuộc tranh luận kéo dài nhiều năm qua về các cuộc đàm phán về khí hậu, và các nhà ngoại giao đã vỗ tay khi quyết định được đưa ra.
Những người ủng hộ cho rằng khuôn khổ do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn về giao dịch carbon có thể hướng đầu tư đến các quốc gia đang phát triển nơi tạo ra nhiều tín chỉ.
Những người chỉ trích lo ngại rằng nếu thiết lập kém, những kế hoạch này có thể làm suy yếu nỗ lực của thế giới trong việc hạn chế tình trạng nóng lên toàn cầu.
Bà An Lambrechts, của Greenpeace, cho biết thỏa thuận này tạo ra "thị trường carbon có lỗ hổng và thiếu tính toàn vẹn" khiến các công ty nhiên liệu hóa thạch tiếp tục gây ô nhiễm.
Ông Reuben Manokara, của WWF, cho biết văn bản cuối cùng là "một sự thỏa hiệp" và mặc dù chưa hoàn hảo nhưng nó đã cung cấp "mức độ rõ ràng vốn đã thiếu từ lâu" trong các nỗ lực toàn cầu nhằm điều chỉnh hoạt động buôn bán carbon.
Tín chỉ carbon được tạo ra thông qua các hoạt động làm giảm hoặc tránh phát thải khí nhà kính làm nóng hành tinh, chẳng hạn như trồng cây, bảo vệ các bể chứa carbon hiện có hoặc thay thế than gây ô nhiễm bằng các giải pháp thay thế năng lượng sạch.
Cho đến nay, các khoản tín dụng này chủ yếu được các công ty giao dịch trên một thị trường không được quản lý và đầy rẫy bê bối.
Nhưng thỏa thuận khí hậu Paris năm 2015 dự kiến các quốc gia cũng có thể tham gia vào hoạt động thương mại xuyên biên giới để cắt giảm lượng carbon.
Ý tưởng chung là các quốc gia - chủ yếu là những nước gây ô nhiễm giàu có - có thể mua tín chỉ carbon từ các quốc gia khác đang thực hiện tốt hơn mục tiêu cắt giảm khí thải của mình.
Điều 6
Sáng kiến này, được gọi là Điều 6, bao gồm cả hoạt động thương mại trực tiếp giữa các quốc gia và một thị trường riêng biệt do Liên hợp quốc hậu thuẫn.
Giải pháp này được cả các nước đang phát triển tìm kiếm nguồn tài chính quốc tế và các quốc gia giàu có mong muốn tìm ra những cách mới để đạt được mục tiêu giảm phát thải nghiêm ngặt ưa chuộng.
Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ đã thúc đẩy một thỏa thuận tại COP29 ở thủ đô Baku của Azerbaijan. Nhiều quốc gia đang phát triển, đặc biệt là ở châu Á và châu Phi, đã đăng ký tham gia các dự án.
Nhưng các chuyên gia lo ngại rằng hệ thống này có thể cho phép các quốc gia trao đổi mức cắt giảm khí thải đáng ngờ để che đậy việc họ không thực sự giảm được lượng khí thải nhà kính.
Theo Liên Hợp Quốc, tính đến đầu tháng này, hơn 90 thỏa thuận đã được ký kết giữa các quốc gia cho hơn 140 dự án thí điểm.
Nhưng cho đến nay chỉ có một giao dịch diễn ra giữa các quốc gia, liên quan đến việc Thụy Sĩ mua tín dụng liên quan đến đội xe buýt điện mới tại thủ đô Bangkok của Thái Lan.
Thụy Sĩ cũng có các thỏa thuận khác với Vanuatu và Ghana, trong khi các quốc gia mua khác bao gồm Singapore, Nhật Bản và Na Uy.
'Mối đe dọa lớn nhất đối với thỏa thuận Paris'
Dự án Climate Action Tracker đã cảnh báo rằng việc Thụy Sĩ thiếu minh bạch về việc cắt giảm khí thải của chính mình có nguy cơ “tạo ra tiền lệ xấu”.
Ông Niklas Hohne, thuộc Viện NewClimate, một trong những nhóm đứng sau dự án này, đã cảnh báo rằng có lo ngại rằng thị trường sẽ tạo ra động lực để các nước đang phát triển cam kết cắt giảm phát thải ít hơn mức cần thiết trong các kế hoạch quốc gia của họ để họ có thể bán tín chỉ từ bất kỳ mức cắt giảm nào vượt quá mức này.
Ông nói: "Cả hai bên đều có động cơ lớn để làm sai".
Bà Injy Johnstone, một nhà nghiên cứu chuyên về tính trung hòa carbon tại Đại học Oxford, nói với AFP rằng thực tế là các quốc gia có thể tự đặt ra tiêu chuẩn của mình trong các thỏa thuận giữa các quốc gia là một mối quan ngại lớn.
Bà cho biết nhìn chung, rủi ro tẩy xanh khiến Điều 6 trở thành “mối đe dọa lớn nhất đối với thỏa thuận Paris”.
Bên cạnh hệ thống phi tập trung giữa các quốc gia này, sẽ có một hệ thống khác do Liên hợp quốc điều hành để giao dịch tín chỉ carbon, dành cho cả các quốc gia và công ty.
Vào ngày khai mạc COP29, các quốc gia đã nhất trí một số quy tắc cơ bản quan trọng để đưa thị trường do Liên Hợp Quốc quản lý này vào hoạt động sau gần một thập kỷ thảo luận phức tạp.
“Có rất nhiều dự án đang chờ” thị trường, ông Andrea Bonzanni của Hiệp hội giao dịch khí thải quốc tế IETA, nói với AFP. IETA có hơn 300 thành viên bao gồm các công ty năng lượng khổng lồ như BP.
Bất chấp những dấu hiệu tích cực này, một số chuyên gia bày tỏ nghi ngờ chất lượng tín chỉ carbon được giao dịch trên thị trường được quản lý sẽ tốt hơn nhiều so với trước đây.
Bà Erika Lennon, thuộc Trung tâm Luật Môi trường Quốc tế, cho biết cần phải đảm bảo rằng các thị trường này không tạo ra "nhiều vấn đề và bê bối hơn so với thị trường carbon tự nguyện".
Những thị trường "tự nguyện" này đã bị rung chuyển bởi các vụ bê bối trong những năm gần đây trong bối cảnh có cáo buộc rằng một số khoản tín dụng được bán không giảm lượng khí thải như đã hứa hoặc các dự án đã bóc lột cộng đồng địa phương. AFP
Mời các đối tác xem hoạt động của Công ty TNHH Pacific Group.
FanPage: https://www.facebook.com/Pacific-Group
YouTube: https://www.youtube.com/@PacificGroupCoLt
