Carbon trung tính và vai trò của năng lượng mặt trời ở các quốc gia ASEAN
Thỏa thuận Paris đã được ký kết bởi tất cả các quốc gia ASEAN và hầu hết các thành viên đều tuyên bố về mục tiêu giảm phát thải carbon. Sự đa dạng trong khả năng sẵn sàng chuyển đổi năng lượng của ASEAN được phản ánh trong các mục tiêu đóng góp được xác định trên phạm vi quốc gia để giảm khí nhà kính. Một chiến thắng nhanh chóng ngay lập tức cho quá trình chuyển đổi năng lượng tái tạo là khai thác năng lượng mặt trời từ nguồn tài nguyên dồi dào trong khu vực.
Điện mặt trời trên mái nhà có chi phí cạnh tranh để phục vụ nhu cầu tập trung ở khắp các thành phố và khu công nghiệp trong ASEAN, cũng như nhu cầu ở các vùng sâu vùng xa.
Một cột mốc quan trọng gần đây đã được thực hiện bởi Indonesia, nhà sản xuất than lớn thứ tư trên thế giới, đã tuyên bố ngừng các nhà máy điện than xây dựng mới từ năm 2023. Thông báo này là một dấu hiệu đáng khích lệ cho thấy sự phát triển và tăng trưởng bền vững đang được thực hiện trong Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và các quốc gia cùng nhau xây dựng động lực thúc đẩy quá trình chuyển đổi các-bon thấp sớm hơn.
Từ các phòng họp cho đến các phòng xử án trên khắp thế giới, chúng tôi đã chứng kiến một tốc độ ngày càng tăng theo lộ trình phát triển bền vững. ASEAN có thể đẩy nhanh quá trình chuyển đổi hướng tới một nền kinh tế toàn cầu bền vững thông qua sự kết hợp của các chính sách, cơ chế và phản ứng tích cực của các bên liên quan, bao gồm các mục tiêu không có ròng, thị trường carbon, đô thị hóa thông minh, tài trợ bền vững và tối ưu hóa tài nguyên.
Quy chế của ASEAN về tính trung lập của các-bon
Theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nhu cầu năng lượng ở Đông Nam Á sẽ tăng trưởng 60% trong hai thập kỷ tới. Ngành điện sẽ chỉ chịu trách nhiệm cho dưới một nửa lượng khí thải carbon dioxide của khu vực vào năm 2040, tăng từ 42% vào năm 2019.
Biến đổi khí hậu là một mối quan tâm lớn đối với ASEAN vì Philippines, Myanmar và Việt Nam được xếp hạng trong top 10 toàn cầu về mức độ ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Tại nhiều quốc gia ASEAN, mực nước biển dâng cao gây ra những mối đe dọa đáng lo ngại đối với các thành phố ven biển trũng thấp và các vùng đất nông nghiệp rộng lớn có nguy cơ lũ lụt.
Để thúc đẩy quỹ đạo tăng trưởng của các nỗ lực xanh, ASEAN nên cam kết sớm hơn với các mục tiêu không có ròng và trung lập các-bon. Với tính trung hòa của các-bon có tác dụng giảm thiểu rủi ro và nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, điều này sẽ làm tăng sức hấp dẫn đối với các khoản đầu tư trực tiếp nước ngoài và thúc đẩy sự tăng trưởng của tài chính xanh.
Trong khi các mục tiêu và cơ chế thích hợp phải được thiết lập, con đường hướng tới trung tính carbon sẽ đòi hỏi nỗ lực của nhiều bên liên quan - chính phủ, công ty và cộng đồng.
Khai thác năng lượng mặt trời
Một chiến thắng nhanh chóng trong quá trình chuyển đổi năng lượng là khai thác năng lượng mặt trời từ nguồn tài nguyên dồi dào trong khu vực. Các chính phủ ở ASEAN đã ưu tiên sử dụng điện mặt trời làm nhiên liệu thay thế cho nhiên liệu hóa thạch trong các kế hoạch phát triển điện năng gần đây. Đặc biệt, điện mặt trời trên mái nhà và các nguồn điện phân tán khác có công năng cung cấp khả năng phục hồi năng lượng trong cộng đồng, hạn chế tổn thất truyền tải năng lượng và vượt qua thách thức lớn hơn trong việc tích hợp nhiều năng lượng tái tạo hơn để hỗ trợ con đường hướng tới trung hòa carbon.
Điện mặt trời trên mái nhà có chi phí cạnh tranh để phục vụ nhu cầu tập trung tại các thành phố và khu công nghiệp trong ASEAN, cũng như nhu cầu ở các vùng sâu vùng xa. Sẽ cần có các chính sách pháp lý đầy đủ và các biện pháp khuyến khích bao gồm đo đếm ròng để khuyến khích cung cấp từ các nhà sản xuất và người tiêu dùng đẩy mạnh việc triển khai bảng điều khiển năng lượng mặt trời trên mái nhà và có khả năng thúc đẩy các thay đổi hành vi để tiết kiệm năng lượng, do đó cung cấp năng lượng thừa trở lại lưới điện.
Để tối ưu hóa hơn nữa việc tích hợp năng lượng tái tạo, các chính phủ nên khuyến khích đầu tư vào các giải pháp năng lượng hỗ trợ khác, chẳng hạn như lưu trữ năng lượng quy mô tiện ích hoặc năng lượng sau đồng hồ.
Tầm quan trọng của thị trường carbon
Việc điều hướng lộ trình trung lập các-bon sẽ đòi hỏi ASEAN phải phát triển một thị trường các-bon có sự phối hợp, bắt đầu bằng việc thực hiện thuế các-bon và các cơ chế để hỗ trợ một lộ trình không thuần túy.
Tại ASEAN, thị trường carbon đang ở giai đoạn đầu, chỉ có Singapore là áp dụng thuế carbon trên toàn nền kinh tế. Việt Nam gần đây đã thông qua Luật Bảo vệ Môi trường sửa đổi sẽ hợp pháp hóa kế hoạch buôn bán khí thải, có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2022. Các quốc gia ASEAN khác cũng đang hướng về cùng một hướng - Thái Lan đang xem xét ban hành thị trường các-bon và Indonesia đã đưa ra các đề xuất để thực hiện thuế carbon.
Tại châu Âu, giá carbon đã tăng hơn gấp đôi so với một năm trước do các quy định về phát thải carbon tiếp tục được thắt chặt. Lấy đây làm điểm tham chiếu cho ASEAN, việc gia tăng áp lực đối với các doanh nghiệp trong việc thực hiện các cam kết xanh và tính minh bạch trong báo cáo có thể đảm bảo hơn nữa hiệu quả trên thị trường carbon.
Các thành phố thông minh hơn đóng một vai trò không thể thiếu
Khi ASEAN đô thị hóa, các chính phủ nên thực hiện khái niệm phát triển thành phố thông minh để tối ưu hóa kết quả - hạn chế dấu chân carbon thông qua việc sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên. Tính bền vững đã trở thành đặc điểm chính của quá trình đô thị hóa và quy hoạch tổng thể cho các thành phố lớn của ASEAN, kết hợp các tính năng như không gian xanh, năng lượng tái tạo, quản lý năng lượng thông minh và làm mát khu vực.
Ví dụ, quy hoạch tổng thể về thành phố thông minh của Thái Lan nhằm giải quyết chi phí năng lượng cao bằng cách chuyển đổi theo hướng kết hợp năng lượng tái tạo vào nguồn cung cấp, đồng thời thực hiện các chính sách giảm thiểu và tái sử dụng chất thải, cũng như triển khai các giải pháp thông minh khác như lưới điện thông minh, hệ thống làm mát khu vực và thúc đẩy các cơ sở đồng thế hệ.
Các quốc gia cũng nên áp dụng các công nghệ thông minh như Internet of Things, thiết bị di động, trí tuệ nhân tạo và cảm biến có thể tăng hiệu suất và hiệu quả của việc giải quyết các vấn đề hàng ngày như quản lý giao thông và theo dõi lượng khí thải carbon. Các nước ASEAN có thể giảm thiểu rủi ro môi trường bằng cách triển khai các công nghệ như vậy để thu thập và phân tích dữ liệu thời gian thực, đồng thời mô phỏng các kịch bản để tối ưu hóa các giải pháp.
Với việc thành lập Mạng lưới các thành phố thông minh ASEAN vào năm 2018, 26 thành phố thông minh thí điểm đã được xác định, với mục tiêu nâng cao chất lượng cuộc sống tổng thể thông qua phát triển đô thị thông minh và bền vững được hỗ trợ bởi công nghệ.
Kể từ đó, các nước ASEAN lớn đã đưa ra các kế hoạch phát triển đầy tham vọng: Thái Lan đặt mục tiêu đạt 100 thành phố thông minh vào năm 2024; và Indonesia đặt mục tiêu 100 thành phố thông minh trong kế hoạch tổng thể của mình. Các xu hướng thành phố thông minh đáng khích lệ này sẽ tiếp tục mở rộng và bao gồm tính bền vững khi ASEAN nỗ lực đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế.
Câu hỏi về tài trợ
Theo Ngân hàng Phát triển Châu Á, để Châu Á duy trì đà tăng trưởng và xóa đói giảm nghèo đồng thời ứng phó với biến đổi khí hậu, khu vực này phải đầu tư 1,7 nghìn tỷ USD mỗi năm cho cơ sở hạ tầng đến năm 2030. Tuy nhiên, dự kiến chỉ khoảng 2% (40 tỷ USD) được phân bổ cho thích ứng với rủi ro khí hậu. Khi Covid-19 gây căng thẳng hơn nữa đối với tài chính công, có cơ hội cho các mối quan hệ đối tác công tư và đầu tư tư nhân để thúc đẩy các dự án phát triển bền vững.
Một dấu hiệu đáng khích lệ là sự gia tăng của các thỏa thuận mua bán điện doanh nghiệp (PPA) cho năng lượng tái tạo trong ASEAN. Tại Singapore, Tập đoàn Sunseap đã ký hợp đồng mua bán với các công ty công nghệ khổng lồ như Facebook và Amazon, để cung cấp 100% năng lượng tái tạo cho các hoạt động cung cấp điện ở khu vực này.
Các công ty điện lực ngoài ASEAN cũng đã thâm nhập thị trường ASEAN để phục vụ nhu cầu năng lượng tái tạo ngày càng tăng. Ví dụ, công ty khởi nghiệp năng lượng tái tạo của Nhật Bản, Shizen Energy, hợp tác với Constant Energy, đã ký các hợp đồng hợp tác kinh doanh với các công ty Nhật Bản hoạt động ở Đông Nam Á.
Khi ngày càng có nhiều tập đoàn cam kết thực hiện các mục tiêu bền vững và không có ròng, các PPA của công ty và các khoản đầu tư vào năng lượng tái tạo sẽ tiếp tục phát triển, vốn là yếu tố cần thiết để đáp ứng các cam kết trung lập các-bon trong tương lai đối với các nước ASEAN.
Đáng chú ý, một sáng kiến tập thể từ các tổ chức toàn cầu như RE100 khuyến khích nhiều cam kết hơn đối với 100% năng lượng tái tạo và kết hợp các giải pháp carbon thấp trên các chuỗi cung ứng và giá trị. Với yêu cầu giảm phát thải trong phạm vi 3, là tất cả các phát thải gián tiếp trong chuỗi giá trị của một công ty, các nhà cung cấp này sẽ được yêu cầu tuân thủ và thực hiện chuyển đổi theo hướng trung hòa carbon.
Giảm tái sử dụng và tái chế
Cuối cùng, sự tham gia của cộng đồng địa phương vào các hoạt động “Giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế” là điều cần thiết. Hành vi của người tiêu dùng đối với việc sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên và sử dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng có thể được trau dồi. Điều này được nhìn thấy từ một loạt các chương trình của ASEAN khuyến khích chuyển đổi khỏi các thiết bị và thiết bị điện cũ không tiết kiệm năng lượng.
Văn hóa sử dụng bao bì tái sử dụng cũng đã được thúc đẩy ở Singapore và Malaysia trong những năm gần đây và việc không khuyến khích sử dụng nhựa sử dụng một lần sẽ giúp giảm lượng khí thải carbon và giảm nhẹ gánh nặng quản lý chất thải.
Tái chế vẫn còn là thách thức ở ASEAN vì việc thu gom và quản lý chất thải đô thị vẫn là mối quan tâm hàng đầu đối với các dự án chuyển đổi chất thải thành năng lượng, nhưng điều này có thể sẽ được cải thiện khi nhận thức cộng đồng và nỗ lực giáo dục đang được thực hiện nhiều hơn.
Con đường hướng tới trung tính carbon là một con đường đòi hỏi nỗ lực ngay lập tức từ vô số các bên liên quan sử dụng nhiều giải pháp. Một lộ trình trung hòa các-bon ASEAN mang lại nhiều cơ hội cho các chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng trong việc đưa ra các lựa chọn chiến lược đảm bảo tính phù hợp về kinh tế trong những năm tới, khi sự thay đổi của một thế giới xanh hơn sẽ trở nên không thể tránh khỏi.
