Khi nền kinh tế Việt Nam phát triển, năng lượng tái tạo phát triển nhanh chóng đến mức Việt Nam trở thành nước sản xuất năng lượng mặt trời lớn nhất ở Đông Nam Á vào năm 2020. Đánh dấu sự đối phó thành công với đại dịch COViD-19, Việt Nam là một trong số ít nền kinh tế trên toàn cầu sẽ có mức tăng trưởng tích cực vào năm 2020, gần 3%. Bất chấp sự không chắc chắn về nền kinh tế toàn cầu và tác động của nó trong nước, Bộ Công Thương (Bộ Công Thương) đã hoàn thiện biểu thuế năng lượng mặt trời vào đầu năm 2020. Kết quả là Việt Nam đã lắp đặt gần 10GW công suất mặt trời bất chấp đại dịch và Ngân hàng Thế giới đã dự báo rằng nền kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng gần 7% vào năm 2021.
Thành công của chính sách hấp dẫn và sự quan tâm từ khu vực tư nhân đạt đến đỉnh điểm khi đất nước phải bắt đầu cắt giảm kết nối lưới điện. Tốc độ phát điện tăng nhanh trong vài năm qua cho thấy cơ sở hạ tầng lưới điện và truyền tải đã già cỗi, thiếu đồng bộ và cần phải cải thiện và phát triển để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng và nguồn cung gia tăng. Do đó, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã chú ý đến việc cải thiện và cập nhật lưới điện và chuyển nguồn tài chính phát điện cho khu vực tư nhân. Điều này được thúc đẩy hơn nữa nhờ việc thông qua Luật Đối tác Công - Tư vào tháng 6 năm 2020, có hiệu lực vào tháng 1 năm 2021 và cung cấp một khuôn khổ hoàn chỉnh hơn và minh bạch hơn cho các hoạt động đầu tư. Kể từ đó, các nhà lãnh đạo ngành đã ủng hộ việc mở rộng chính sách về hiệu quả năng lượng, tăng trưởng các nguồn năng lượng tái tạo và khuyến khích phát triển lưu trữ.
Quy hoạch phát triển điện 8 (PDP8), vẫn đang trong giai đoạn dự thảo, giải quyết những tồn tại của lưới điện và các vấn đề cắt giảm gây khó khăn cho hệ thống điện với kế hoạch đầu tư hơn 52 tỷ USD vào việc mở rộng và cải thiện lưới điện.
Là một công nghệ mới, lưu trữ năng lượng hiện chưa có quy định hoặc khuôn khổ pháp lý cụ thể theo luật pháp Việt Nam kể từ tháng 3 năm 2021. Tuy nhiên, bất kỳ cơ sở hạ tầng lưu trữ nào kết nối với lưới điện đều có thể được coi là một phần của hệ thống truyền tải điện và do đó chịu sự điều chỉnh của Luật Điện lực và theo quy định của EVN, theo đó EVN có quyền sở hữu và quản lý theo luật định đối với các tài sản liên quan đến hệ thống điện quốc gia, bao gồm nhưng không giới hạn ở các công trình hỗ trợ hạ tầng lưới điện như đường dây tải điện. Ngoài ra, vào cuối tháng 1, EVN đã lên tiếng ủng hộ Bộ Công Thương (Bộ Công Thương) trong việc phát triển và đầu tư vào lĩnh vực lưu trữ năng lượng, mở ra cơ hội lớn cho khu vực tư nhân.
Với một trong những quốc gia có cường độ năng lượng cao nhất trên thế giới (tỷ lệ sử dụng năng lượng trên GDP), Việt Nam là một trong những quốc gia sử dụng năng lượng kém hiệu quả nhất trên thế giới. Điều này có thể được cho là sự chỉ trích đối với các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng trong nền kinh tế và mức lương thấp của người lao động, nhưng nó có nhiều khả năng là vấn đề thua lỗ do cả sự kém hiệu quả của hệ thống truyền tải và việc trộm cắp điện không có giấy tờ.
Các cuộc thảo luận để đưa các chính sách tiết kiệm năng lượng vào Kế hoạch phát triển năng lượng 8 đã được diễn ra trong một thời gian, nhưng có thể thấy rằng khu vực tư nhân nổi tiếng là chậm chạp trong việc áp dụng công nghệ và thực hành sử dụng năng lượng hiệu quả. Ngoài ra, với sự kém hiệu quả và không phù hợp của cơ sở hạ tầng truyền tải hiện tại, một số hiệu quả có thể được lấy lại và tiết kiệm năng lượng có thể được thực hiện thông qua việc cải thiện cơ sở hạ tầng năng lượng và bổ sung dung lượng lưu trữ ngắn hạn để tăng hiệu quả và sử dụng công suất của thế hệ hiện có .
Cơ sở hạ tầng năng lượng
Đầu tư tư nhân và quyền sở hữu nước ngoài đối với tài sản cơ sở hạ tầng năng lượng được phép tùy thuộc vào loại hình hoạt động. Ví dụ: các bên liên quan tư nhân có thể đầu tư vào các tài sản cơ sở hạ tầng dầu khí, chẳng hạn như đường ống LNG, bến nhập khẩu hoặc cơ sở lưu trữ, nhưng về mặt lịch sử, các khoản đầu tư đó diễn ra theo mô hình Xây dựng-Kinh doanh-Chuyển giao (BOT) với đối tác của Chính phủ Việt Nam và là đối tượng phê duyệt cấp PM.
Bộ Công Thương đã công khai bày tỏ sự ủng hộ đối với việc xây dựng cơ sở pháp lý rõ ràng và phạm vi đầu tư cho khu vực tư nhân sở hữu và tham gia vào cơ sở hạ tầng điện và tài sản truyền tải. Điều này chủ yếu xảy ra thông qua việc sửa đổi gấp rút Luật Điện lực, như đã thảo luận trong Nghị quyết 55.
Dự án lưu trữ năng lượng
Hiện tại, chưa có quy định hoặc khung pháp lý cụ thể nào theo pháp luật Việt Nam cho việc lưu trữ năng lượng với bất kỳ tài sản dạng lưu trữ nào kết nối với lưới điện EVN có khả năng được coi là một phần của hệ thống điện quốc gia và do đó, phải tuân theo Luật Điện lực. trao cho EVN quyền sở hữu và quản lý tài sản hệ thống điện quốc gia, bao gồm cả các công trình hỗ trợ hạ tầng lưới điện như đường dây tải điện.
Nghị quyết 55
Theo Nghị quyết 55, vạch ra chính sách năng lượng của Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị đã cam kết đặc biệt khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư và tham gia vào cơ sở hạ tầng năng lượng, thừa nhận rằng hệ thống cơ sở hạ tầng hiện tại chưa hoàn thiện và cần được cải thiện.
Nghị quyết 55 tìm cách đưa ra một cơ chế đặc thù cho phép đầu tư vốn tư nhân vào cơ sở hạ tầng và hệ thống truyền tải điện quốc gia với việc cắt giảm hoặc xóa bỏ một số công ty độc quyền nhà nước hiện có thông qua việc sửa đổi nhanh các công cụ pháp lý quan trọng, bao gồm cả Luật Điện lực.
Luật hợp tác công tư (PPP)
Việc phê duyệt công cụ lập pháp thống nhất về PPP, Luật PPP, cung cấp một khuôn khổ pháp lý cụ thể hơn, qua đó các bên liên quan tư nhân có thể đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng năng lượng. Luật này đóng vai trò như một con đường bổ sung để có khả năng đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng năng lượng ngoài bất kỳ sửa đổi tiềm năng nào đối với Luật Điện lực.
Luật PPP bao gồm các khoản đầu tư vào cả tài sản phát điện (ví dụ: nhà máy điện) cũng như tài sản cơ sở hạ tầng điện (ví dụ: đường dây tải điện hoặc cơ sở hạ tầng lưu trữ nối lưới). Các Nghị định và Thông tư hướng dẫn tiếp theo dự kiến sẽ được ban hành để hướng dẫn cụ thể hơn.
Các nhà đầu tư sẽ có thể hợp tác với các cơ quan mua sắm chính phủ theo một số cấu trúc hợp đồng, bao gồm BOT, Xây dựng-Cho thuê-Chuyển giao (BLT) hoặc Xây dựng-Sở hữu-Kinh doanh (BOO). Dự kiến Luật PPP cũng sẽ cho phép các nhà đầu tư tự đề xuất dự án.
Nghiên cứu điển hình: Trung Nam Group
Đường dây tư nhân đầu tiên ở Việt Nam được vận hành vào tháng 10 năm 2020. Tập đoàn Trung Nam, một tập đoàn của Việt Nam, đã tài trợ 17km đường dây 220 / 500kV, trạm biến áp 500 kV và dự án điện mặt trời 450MW liên quan tại tỉnh Ninh Thuận trở thành doanh nghiệp tư nhân đầu tiên đầu tư vào hạ tầng lưới điện, với tổng giá trị đầu tư là 518 triệu USD.
Dự án được phát triển theo cơ cấu Hợp đồng Xây dựng - Chuyển giao, theo đó Trung Nam đồng ý chuyển giao quyền sở hữu cho EVN sau xây dựng. Bộ Công Thương đã hỗ trợ dự án và đầu tư, trực tiếp xin ý kiến cấp Thủ tướng Chính phủ phê duyệt dự án. Điều này có khả năng tạo tiền lệ mở đường cho đầu tư tư nhân trong tương lai vào các tài sản cơ sở hạ tầng trong lưới điện quốc gia, đặc biệt là đối với các nhà phát triển đề xuất xây dựng các tài sản cơ sở hạ tầng năng lượng được kết nối trực tiếp với các cơ sở phát điện do tư nhân tài trợ.
